nem ad aliam introductionem. Et supra declaravi, hoc habere aliquod fundamentum in ipsis naturis rerum, ne accidentia maneant vacua omni substantia; et aliunde consentaneum etiam est, ut sub eisdem accidentibus non contineantur duæ substantiæ corporales, et integræ. Unde cum hic introducitur substantia corporis Christi, ut sub illis accidentibus contineatur, et per illa ita significetur, ut simpliciter et absolute hoc sensibile possit dici esse corpus Christi, et non aliud quid, valde consentaneum, et quasi debitum huic mysterio est, ut ad introductionem corporis Christi expellatur alia substantia; vel ut hæc expulsio ad illam introductionem ordinetur.

4. Secundo adjungi potest, ad rationem conversionis non oportere, ut effectio unius termini, et destructio alterius conjungantur, propter formalem repugnantiam terminorum secundum se, sed satis esse, ut ratione agentis sint necessario conjuncta; v. gr., si ignis non posset producere ignem ex ligno, nisi corrumpendo illud, non propter formalem repugnantiam formarum substantialium, sed propter solas dispositiones præcise sumptas, quia videlicet non potest introducere formam ignis, nisi mediis dispositionibus destruentibus dispositionem ligni, et consequenter expellentibus formam ligni, hoc præcise consideratum sufficiet, ut ignis dicatur convertere unum in aliud, quia simpliciter unum expellit, et introducit aliud, et ejus virtus determinata est ad agendum hoc ordine et modo, sive hoc oriatur ex causalitate formali, sive ex dispositiva, vel effectiva; et sive id fiat una simplici actione, sive duabus subordinatis; cur enim, sicut conversio est composita ex duplici mutatione, non poterit interdum componi ex duplici actione subordinata et connexa, saltem in ordine ad talem causam, quæ non potest aliter producere taler effectum? Ad hunc ergo modum intelligi potest in præsenti, verba non habere vim ad agendum unum terminum, nisi expellendo alium, et quia non potest expelli, nisi per aliam actionem, ideo non posse unam efficere, nisi veluti præmittendo aliam, seu in ordine ad aliam; et ideo merito dici, virtutem verborum esse conversivam, et non agere, nisi convertendo; quod totum fundatur quidem in significatione verborum, et consequenter in divina lege, tanquam in prima radice, proxime tamen fundatur in virtute verborum, quia sicut posita institutione, verba revera habent virtutem ad agendum quod signifi

XXI.

cant, ita in illa virtute connectuntur necessario illæ duæ actiones vel mutationes, quod satis est ad rationem conversionis; nam sicut illa est virtus activa physica, ita etiam est virtus conversiva non naturalis, sed obedientialis; cujus ratio non ex pura rerum natura, sed ex modo, quo ad agendum assumitur, et ex auxilio, seu modo concursus, quem habere potest secundum legem ordinariam, sumenda est.

5. Et hinc obiter colligitur primo, qua ratione existimata fuerit necessaria conversio ad conficiendum hoc mysterium, prout nunc a Christo institutum est; tota enim hæc necessitas fundata est in necessitate verborum, cui eorum efficacia est accommodata; sunt enim verba practica, quæ virtutem habent, ut sese vera efficiant in simplicissima significatione sua; et ad hoc fuit necessaria conversio substantialis, vel simpliciter, vel juxta modum agendi perfectiorem, et magis accommodatum, ut explicatum est.

6. Secundo colligitur responsio ad primam difficultatem positam; nam ad rationem conversionis substantialis ex parte termini a quo, satis est, quod desitio ejus sit substantialis, sive sequatur proxime ex actione substantiali, sive ex accidentali; hoc enim non refert, quia illa actio formaliter et intrinsece. non est de conceptu substantialis conversionis, sed sola desitio; potest autem substantia desinere esse per actionem accidentalem, quatenus ab accidentibus pendere, vel cum eis necessario connexionem habere potest, quia ut res desinat esse, non est necessaria specialis actio præter eam, qua destruitur aliud, a quo ipsa pendet; quia desitio, ut sic, non fit per actionem, sed potius per carentiam actionis; secus vero est de productione et effectione substantiæ, quia illa fieri non potest per actionem accidentalem, quia requirit actionem, quæ directe tendat ad dandum esse substantiale.

7. Tertio infertur, si Deus de potentia absoluta efficeret corpus Christi præsens sub accidentibus panis, conservando simul substantiam panis, illam actionem tunc non fore conversionem, ut per se constat, quia non fieret ex termino positivo destructo; nihilominus tamen illa actio, quoad totam positivam rationem suam, ejusdem esset rationis cum actione, quæ nunc fit circa corpus Christi, quia ad eumdem terminum, eodem modo, et ex eodem termino a quo privativo tenderet; actio autem, ut sic, ex his principiis sumit

12

rationem suam. Quod etiam in naturalibus actionibus et conversionibus videre licet; conversio enim ultra rationem productionis solum addit respectum et ordinem ad terminum a quo positivum, qui non est de necessitate actionis ut sic, sed interdum necessario conjungitur ex parte materiæ circa quam versatur actio; ut calefactio si fiat in subjecto carente omni frigore, est simplex actio, non conversio; si vero fiat ex subjecto frigido, erit conversio frigidi in calidum; et tamen illa actio positiva, tendens ad calorem, ejusdem rationis est, cum inter eosdem intrinsecos terminos, et eodem modo versetur. Idem ergo, et majori ratione esset in præsenti mysterio in prædicto casu, quia solum deesset mutatio termini a quo, et etiam illa actio, per quam terminus ille nunc excluditur. Quocirca cum auctores interdum ex præsentia corporis Christi in hoc sacramento colligunt conversionem, intelligendi sunt, vel supposita veritate verborum, et efficientia illis accommodata vel juxta modum actionis, vel mutationis magis accommodatum naturis rerum, ut sæpe explicatum est.

8. Quarto sequitur, totam hanc conversionem uno instante ac momento perfici, ita ut primum esse corporis Christi sub speciebus, sit primum non esse substantiæ panis, et primum esse per se existentiæ accidentium et separationis eorum a subjecto; in his enim omnibus non potest esse successio, quia non prius consecratur una pars materiæ, quam alia; nec prius, etiam per instans, introducitur corpus Christi, quam expellatur panis, vel e contrario. Quia in nullo momento, aut accidentia sunt vacua utraque substantia, aut utramque simul sub se continent. Unde vehementer errant, qui corpus Christi incipere ibi per primum sui esse, substantiam autem panis desinere per ultimum sui esse dicunt; nam si loquuntur proprie, et in ordine ad eamdem mensuram, et ad idem indivisibile instans nostri temporis, sequitur in aliqua duratione reali simul esse sub accidentibus substantiam panis, et corpus Christi, quod est erroneum. Quod si inquiras, quod sit illud instans, respondet D. Thom., art. 7, et cum illo cæteri Theologi, dist. 14, esse illud, in quo sensus verborum consummatur, sicut in genere dictum supra est de formis sacramentorum; est enim eadem ratio. Solet vero hic referri Altisiod., lib. 4 Sum., tract. 5, cap. 2, quod dicat, hanc conversionem non in in

stante, sed successive perfici; si tamen attente legatur, hoc non affirmat, nec ab aliquo probabiliter affirmari potest.

9. Quinto sequitur ex dictis hanc conversionem omni ex parte esse supernaturalem, scilicet ex parte actionum, quæ in ea interveniunt, et ex parte terminorum, qui per illas fiunt. Denique ex parte agentis, quia per materialia verba fit a Deo tam admirabilis transmutatio. Et propter has causas Sancti supra citati hoc opus valde exaggerant, tanquam unum ex maximis omnipotentiæ Dei.

10. Solet vero a Theologis quæri, quod sit majus opus, creationis, aut incarnationis, aut transubstantiationis, quod ex parte attigit hic D. Thom., art. 8, ad 3, et latius in 4, dist. 11, quæst. 1; Gabr. ibi, art. 3; Bonav., dist. 10, art. 1, quæst. 1, ad 2; Alens., quæst. 34, memb. 3; et Innocent., lib. 4 de hoc myst., cap. 7. Sed quod ad incarnationem attinet, non est dubium, quin sit majus opus; nisi fortasse quatenus in hoc mysterio ipsa incarnatio quodammodo iterum fit, de quo dicemus quæst. seq.; nam licet demus, ita esse, tamen illud est solum concomitanter, et præter rationem transubstantiationis, ut sic. De creatione autem jam in superioribus dictum est, et D. Thom. supra fatetur, in hoc mysterio esse plura mirabiliora, magisque naturas rerum superantia, quam in creatione.

Denique

11. Dubium alterum.-Solutio. solet quæri, an hoc opus dicendum sit proprie miraculum; aliqui enim Theologi negare videntur, ut videre licet in Alber., dist. 41. art. 3, et Carth. ibi, quæst. 4; et ratio est, 1; quia quod consuetum est, et quasi ordinaria lege statutum, non est miraculum, ut docuit etiam Cajet., quæst. 105, art. 8; quia miraculum dicitur, quasi admirationem inducens; quod autem ordinaria lege, et consuetudine fit, non efficit admirationem; et ideo justificatio impii non est miraculum. Alii vero existimant, hanc conversionem dicendam esse miraculosam; quibus favet D. Thom., 2. 2, quæst. 1, art. 8, ad 6. Et ratio est, quia hoc opus non solum est admirabile, sed etiam est compendium quoddam admirabilium operum Dei, unde de se natum est causare maximam admirationem, licet per accidens fortasse in fidelibus, vel propter consuetudinem, vel quod non satis attente rem considerant, hunc effectum non habeat. Sed hæc controversia est de modo loquendi; res enim de se satis

constat.

SECTIO IX.

nodo loquendum sit de hac conversione, sive transitu unius rei in aliam.

Hæc quæstio movetur a Theologis proprios modos loquendi SS. Patrum, eamtime expedivit D. Thom. in art. 8, cujus na ad tres breves regulas reducitur. est, propositiones significantes succesn terminorum, seu transitum unius in esse veras et proprias; hujusmodi sunt: ane fit corpus, quia illa particula, ex, me patet, et non necessario dicit habiem causæ, vel principii, sed successioel termini a quo; unde dicimus, cœlum x nihilo, et ex nocte diem. Similes sunt ocutiones: Panis convertitur in corpus, ransit in corpus; et hæ locutiones sunt usitatæ inter Sanctos Patres, ut constat dductis sect. 4 hujus disputationis. Et etiam est ex dictis manifesta, quia illis s nihil aliud significatur, quam habitudo ccessio terminorum inter se; sed hæc udo et successio revera intervenit inter antiam panis et corpus Christi; ergo lones illæ quæ hoc significant veræ ac riæ sunt.

Secunda regula est propositiones, quæ ant subjectum substantiale, seu matecausam communem utrique termino, opriæ sunt, et in rigore falsæ. Unde, si Diinventæ fuerint in probatis auctoribus, splicandæ sunt. Ratio regulæ clara est, in hac conversione nullum est subjeccommune utrique termino; ergo propoes, quæ illud supponunt, nituntur falso mento; sunt ergo falsæ. Primum exemsit in hac propositione: De pane fit caro ti; nam illa particula de in rigore sicat consubstantialitatem, atque ita in illa ione significatur, aliquam materiam, vel tantiam panis transire in corpus Christi, Communicari corpori Christi. Ita sumitur ommuni doctrina Theologorum in 1, dist. et in 3, dist. 4; et D. Thom. in 1 part., st. 41, art. 3, et hac 3 part., quæst. 32, 2. Nihilominus tamen reperitur illa locupud Ambros., 4 de Sacram., c. 4, dicen= Ubi accesserit consecratio, de pane fit Christi; et eodem modo loquuntur nonex supra citatis, qui non utuntur illa cula in tanto rigore, sed in sensu primæ læ; ita ut idem sit dicere de pane, quod ane. Secundum exemplum est: Panis fit

caro et vinum fit sanguis; quæ quidem in formali conversione verificantur ratione subjecti communis; et quidem in conversione accidentali sunt propriissimæ, quia manet idem suppositum sub utroque termino; et sic dicimus, calidum fieri frigidum; tamen in conversione substantiali, etiam formali, videntur minus propriæ, quia non manet idem suppositum commune; nihilominus tamen habet aliquod veritatis fundamentum, quia manet eadem materia communis; atque hoc modo dicitur Joan. 2: Cum vidisset, aquam vinum factum; ergo in conversione totali, ubi non est commune subjectum, in rigore non est propria, nec vera illa locutio. Potest autem altero e duobus modis explicari. Prior est, ut non tam panis dicatur fieri corpus, quam corpus fieri panis, non quidem sumendo panem specifice pro tali cibo materiali, sed pro cibo reficiente hominem, et præsertim pro illo cibo, qui sub forma panis datur. Quomodo 4 ad Gor. 11: Quotiescumque manducabitis panem hunc, etc. Et multæ locutiones, quæ sunt Joan. 6, possunt in hunc modum explicari; et in VII Synodo, act. 6, t. 3, circa finem, dicitur, vere nos confiteri, divinum corpus panem fieri. Sic etiam Ambros., lib. 5 de Sacram., cap. 3: Non iste panis est (inquit) qui vadit in corpus, sed ille panis vitæ æternæ, qui animæ nostræ substantiam fulcit. Sic Cyprian., serm. de Coena Domini: Ipse enim et panis, et caro, et sanguis, idem cibus, et substantia, et vita factus est Ecclesiæ suæ. Secunda explicatio est juxta sensum primæ regulæ, ut scilicet, verbum illud explicetur transitive, scilicet, panis fit corpus, id est, transit in corpus. Sicut Damasc., lib. 4 de Fide, cap. 14, dicit: Panis ipse ac vinum in corpus et sanguinem Dei immutantur; nam verbum faciendi, valde commune est, et ad significandam quamcumque similem habitudinem inter terminos conversionis extendi potest; sic exponendus est Augustin. citatus a Beda 4 ad Cor. 41, et habetur in cap. Non omnis, de Consecr., dist. 2, cum ait: Non omnis panis, sed accipiens benedictionem Christi, fit corpus Christi. Sic etiam exponi potest Cyril., Catech. 4, et alii statim citandi.

3. Tertia regula fit fere præcedenti similis : propositiones, in quibus id, quod erat ante consecrationem, affirmatur de corpore Christi, et generatim, quæ significant aliquid commune utrique termino manere, ut veræ sint, non debent sumi pro re aliqua, vel substantia individua, sed abstractive pro re contenta

sub accidentibus panis aut vini. Sic exponenda est hæc locutio: Panis et vinum post consecrationem sunt verum corpus et sanguis Christi, quæ habetur in cap. Ego Bereng., de Consecr., dist. 2; et apud Damasc., lib. 4 de Fide, cap. 14 Quomodo potest, qui panis est, corpus esse Christi? Consecratione. Et illa: Panis fit corpus, et vinum sanguis, consecratione; et similes reperiuntur apud Innocentium, lib. 4 de hoc mysterio, cap. 6, et apud alios Patres supra citatos. Ratio ergo prioris partis hujus regulæ est, quia præter accidentia nulla res individua manet communis utrique termino; ipsa autem accidentia in recto et proprie de nullo terminorum prædicantur; non enim quantitas dici potest esse id, quod erat panis; ergo illæ locutiones non possunt esse veræ, si subjectum earum supponat pro re aliqua singulari communi utrique termino. Et hinc facile patet altera pars regulæ, quia termini hujus conversionis inter se conveniunt in ratione contenti sub his speciebus; ergo, ut locutio illa sit vera, oportet, ut subjectum præcise supponat pro contento; et hoc modo sunt veræ, quamvis non admodum proprie, quia illud subjectum in rigore priorem modum supponendi indicat; usurpatur tamen ad indicandam proprietatem veræ conversionis, scilicet, quod in ea maneat aliquid commune utrique termino, quæ prædicto modo in hac conversione salvatur, ut in superioribus explicatum est; et tota ex doctrina in his regulis contenta, facilis est, et communis Theologorum in 4, dist. 11, ubi etiam videri potest D. Thom., q. 1, art. 4; et Bonav., art 1, quæst. 6; Scotus, quæst. 3; Albert., art. 6; Alens., 4 part., quæst. 39, memb. 2 et 3; Gabr., lect. 49; Soto, dist. 9, quæst. 2, art. 8.

SECTIO X.

Utrum quodlibet possit converti in quodlibet.

4. Hactenus explicuimus mysterium Eucharistiæ; nunc ad complementum doctrinæ generaliter dicendum est, an possit hæc conversio alio modo fieri; et in universum, an possit quælibet res in aliam converti. Theologi enim absolute et sine distinctione affirmant; indicat D. Thom. hic, art. 4, ad 3, dicens, Deum propter infinitam virtutem, quam habet supra omne ens, posse totum ens in aliud totum convertere, hoc ipso, quod in ratione entis conveniunt. Quæ ratio inter quælibet entia

procedit. Sentit ergo D. Thom. divina virtute posse quodlibet converti in quodlibet, et ita exponit, et late defendit Cajet. ibi, et Soto. dist. 9, quæst. 2, art. 4, in fine; tenet Scotus. dist. 11, quæst. 1, art. 2, quæst. 2, in princ., et Quodlib., quæst. 10. Idem sentit Richard., dist. 10, art. 3, quæst. 4; Paludan., dist. 11. quæst. 3, num. 3; Capreol., art. 3, ad 1 Du rand. contra 2 conclus.; Major, quæst. 1. art. 3; Guil. Rub., quæst. 1, art. 3; Gabr.. quæst. 2, et lect. 40 in can. Quam sententiam debere esse fidelibus indubitatam, lib. 3 de Euchar., cap. 13, dicit Bellarm. Sed non existimo posse quæstionem hanc ita genera tim sumptam commode definiri, et explicari 2. Ut ergo res tota intelligatur, distin guenda sunt varia genera rerum, et conversionum; sunt enim in rebus substantiæ, e accidentia; et inter substantias quædam sun compositæ ex materia et forma; aliæ simpli ces et integræ, ut Angeli; et partiales, u materia et forma. Accidentia vero considerar possunt, vel per se, ut sunt quædam enti simplicia, et completa, vel ut cum subject unum aliquid componunt. Rursus conversi una est formalis, quæ fit per successionem diversarum formarum in eodem subjecto; al tera intelligi potest materialis, ut si unum compositum convertatur in aliud ex part materiæ, seu subjecti, manente eadem forma altera esse potest totalis ex parte utriusque extremi, quæ intelligi potest, vel inter simpli cia entia integra inter se, vel inter ens sim plex, et compositum substantiale, vel etian accidentale. Altera denique conversio esse po test totalis ex parte tantum alterius extremi ut si tota aliqua substantia convertatur i materiam, vel formam alterius; et in his om nibus potest esse magna varietas, materiali potius, quam formalis.

3. Dico ergo primo conversio formalis v materialis proprie esse non potest inter re simplices, neque inter rem simplicem et com positam. Probatur ex definitione conversion formalis; est enim illa, quæ fit inter duas re ratione formarum, manente eodem subject vel materia communi utrique; ergo hæc con versio essentialiter postulat in utroque es tremo compositionem ex materia seu su jecto, et forma, proportionatam conversion Confirmatur, quia si uterque terminus s simplex, per modum integræ substantiæ, a per modum materiæ, non poterit informa subjectum, et ita non poterit esse termin hujus conversionis; si autem intelligatur ess

mplex per modum formæ separatæ a a, vel naturaliter, ut est anima ratiovel divina virtute, ut si Deus conservam formam per se existentem, et tunc forma iterum uniatur materiæ, excluab illa aliam formam, fit quidem connon inter res simplices, sed inter sita, ad quæ per se primo terminatur el corruptio; ergo nunquam hujusmodi tio fieri potest, si alter terminus est o simplex. Et hic discursus eadem prone procedit in conversione, quam mam vocabimus.

bjectio. — Solvitur. - Sed contra, finmateriam sine forma, et Angelum illi tem seu unitum illi, ut motorem; hoc Deus posset convertere illum Angelum nam rationalem uniendo illam materiæ, animam equi; ergo illa esset conversio is, et tamen fit ex re simplici in comm. Respondetur, si talem modum connis admittamus, illam non esse proOnversionem formalem, sed potius esse bstantiationem Angeli in animam, cum onjungitur simplex productio alterius siti. Quod quidem recte dicitur, si illa sit rationalis, quæ prius natura fit uniatur, et distincta actione; at vero is formis materialibus, quæ nec prius ia actione fiunt, quam uniantur, non r hoc habere locum, cum ex parte terad quem terminatur conversio, tantum a actio, quæ non ad formam, sed ad situm per se primo terminatur; et ideo r tunc illa conversio quasi mista ex bstantiatione et conversione formali. asse verius est, illam non fore veram prie conversionem, ut amplius ex diconstabit.

Dico secundo: ut fieri possit conversio lis inter res aliquas compositas, etiam tentia Dei absoluta, duas conditiones rrere necesse est. Prima, ut una forma ita pugnet aliquo modo, ut ad introducunius altera excludatur. Secunda est, jectum sit capax utriusque formæ, salapacitate obedientiali. Probatur primo plis; nam licet cœlum constet materia et si tamen illa materia non est capax eignis, aut e contrario, si forma ignis modo potest conferre in illa materia effectum formalem, non posset cœlum rti in ignem; et idem est de compositis entalibus; nam album ut sic non potest erti in justum aut sapiens, quia subjec

tum albedinis proprium, non est capax sapientiæ, aut justitiæ. Et eisdem exemplis declaratur altera conditio. Nam quia albedo nullum ordinem habet cum sapientia aut justitia, non potest compositum ex una talium formarum in compositum ex alia converti. Et similiter, si fingamus, nullam esse formam, aut modum positivum, ex quo sequatur desitio luminis, non poterit lucidum, ut sic, per conversionem in aliud destrui, sed tantum per simplicem corruptionem; ratio vero utriusque partis est, quia hujusmodi conversio per se fit inter composita, quorum unum desinit, et aliud per conversionem fit; ergo, ut locum habeat talis conversio, necesse est, ut possit fieri compositio ex subjecto seu materia, et forma, ad quam introducendam alia expellitur; ergo ad hanc conversionem necessario supponendum est subjectum, quod unam formam amittat, et sit capax alterius; concurrentibus autem his duabus conditionibus, fieri potest hæc conversio inter quascumque res, cum neque in subjecto, neque in terminis sit repugnantia.

6. Dico tertio ut conversio materialis seu ex parte subjecti fieri possit, duæ etiam conditiones necessariæ sunt. Prima est, ut fiat inter composita ex subjecto et forma realiter distincta. Altera est, ut forma, sub qua fit conversio, apta sit afficere subjectum utrumque, et consequenter, ut utrumque subjectum sit capax talis formæ. Ratio vero primæ conditionis est, quia si forma non sit res distincta, sed tantum modus, non poterit conservato tali modo seu forma destrui subjectum, quia essentialis ratio illius entitatis est ipsa ratio subjecti, et ideo non potest conservari illa entitas, destructa ratione subjecti; non conservata autem illa entitate, non potest conservari modus ejus, quia per se non habet propriam entitatem, in qua conservetur; et hac ratione non potest istud subjectum converti in aliud sub eadem numero subsistentia, una natura alteri succedente, quia destructa natura non potest conservari subsistentia, quæ tantum est modus ejus; et eadem ratione non potest hic globus converti in alium, succedentibus sibi quantitatibus sub eadem numero figura. Ratio vero alterius conditionis est eadem, quæ præcedentis conclusionis, quia etiam terminus istius conversionis est compositum ex forma manente, et subjecto alii succedente; ergo necesse est, ut forma possit uniri utrique subjecto, et consequenter, ut utrumque subjectum sit capax formæ, quia, sine