BIBLIOTHEGA F. LUCII FERRARIS DAMNIFICATIO, DAMNUM SUMMARIUM 1 4. Damnificatio est duplex, lucrosa, et non lucrosa. Quae sit damnificatio lucrosa. 2. Quae sit damnificatio non lucrosa.-3. Damnificatio non lucrosa dividitur in Inculpatam, et Culpatam, culpa vel Theologica, vel Civili tantum. Quae sit damnificatio culpata Theologica. — 4. Ex hac damnificatione culpata culpa Theologica oritur obligatio restituendi, seu damna resarciendi.-5. Et talis obligatio, etiam ante litis contestationem, damnificante defuncto, transmittitur ad ejus haeredes. 6. Quid sit damnificatio culpata culpa Čivili, vel politica tantum.7. Ex hac damnificatione culpata culpa Civili, seu juridica tantum, oritur pro foro externo obligatio resarciendi damnum, etiamsi culpa esset levissima ad n. 8. — 9. Damnificatio inculpata, quae sit, et quando dicatur. 40. In foro conscientiae tenetur quis ad reparandum damnum alteri illatum, nedum per damnificationem culpa D amnificatio est duplex, lucrosa, et non lucrosa. Damnificatio lucrosa est damnum datum in rebus externis cum iniqua earum usurpatione, ut sit in furto, rapina, aliisque iniquis usurpationibus, in quibus fur, vel iniquus invasor rem alienam invadit, et lucrum capturus in suum 2 usum convertit. Damnificatio non lucrosa est damnum in bonis externis proximi absque eorum usurpatione, idest absque eo quod aliquod commodi, seu lucri exinde perveniat ad damnifican cum possit, et ex justitia teneatur impedire; c. Si 4 culpa 9. de injuriis, et damno dato. Et ex hac damnificatione culpata culpa Theologica oritur obligatio restituendi, seu damni resarciendi, ut expresse loquitur textus in dict. cap. Si culpa, ibi: Si culpa tua datum est damnum, vel injuria irrogala, seu aliis irrogantibus opem forte tulisti, aut haec, imperitia tua sive negligentia, evenerunt, jure super his satisfacere te oportet. Nec ignorantia te excusat,si scire debuisti ex facto tuo injuriam verisimiliter posse contingere 5 vel jacturam. Et talis obligatio etiam ante litis contestationem, damnificante defuncto, transmittitur ad ejus haeredes; c. Paroch. 14. de Sepulturis, etc. In littera 5. de raptore. 6 Damnificatio culpata culpa civili, vel politica tantum dicitur, qua seclusa omni voluntate nocendi proximo, omnique actione, vel omissione culpabili coram Deo, ac in conscientia, nihilominus damnum proximo infertur ex actione, vel omissione culpabili, vel defectuosa contra exactum mo7 dum agendi humanum. Et ex hac damnificatione culpata culpa civili, seu juridica tantum, oritur pro foro externo obligatio resarciendi damnum, etiamsi culpa esset levissima, textu expresso leg. In fine, ff. ad legem Aquiliam, ibi: in Lege Aquilia etiam levissima culpa venit; quia potior debet esse causa ejus, qui damnum absque omni culpa patitur, quam alterius, qui sua culpa damnum intulit, etsi forsan levissima; cum in l. Factum, ff. de Regul. Cap. Si culpa ult. de Injuriis, et vide Pontas in suo Dictionar. Casuum Conscient. V. Restitutio Cas. 173. Gabrielem Antoine, aliosque. Dico II. Spectato jure positivo, si nulla intercesserit domini, aut patris familias culpa, causam aut occasionem praestans damno alieno; hac in hypothesi ad illud praestandum non tenetur, nisi post Judicis sententiam. (*) In libris Pandectarum lib. 9. tit. 1. titulus prostat, Si Quadrupes pauperiem fecerit Tit. 3. De his qui dejecerint, vel effuderint. Ac de Noxalibus actionibus, tit. 4. laud. lib. 9. ubi variis legibus cavetur; quod si quadrupes pauperiem (h. e. damnum sine injuria facientis datum, uti exponit Ulpianus leg. 1. tit. laud.) fecisse dicatur, jubet legum auctoritas, aut dari id, quod nocuit id est, animal quod noxiam h. e. delictum) commisit; aut aestimationem noxiae offerre. Et tit. 3. De his qui dejecerint, etc. decernitur: unde in eum locum, quo vulgo iter fiet, vel in quo consistetur, dejectum, vel effusum quid erit, quantum ex ea re damnum datum, factumque fuerit, in eum, qui ibi habitaverit in duplum judicium dandum. Et tit. 4. De Noxal. Action. Noxales porro Actiones appellantur, quae non ex contractu, sed ex noxa ac maleficio servorum adversus nos instituuntur: quarum actionum vis et potestas haec est, ut si damnati fuerimus, liceat nobis deditione ipsius corporis, quod deliquerit, litis aestimationem evitare: leg. 1. tit. laud. In hisce ergo illud nobis accurate inspiciendum erit, quando ex hujusmodi damnis domini, aut habitatores ad illorum reparationem adstringantur in foro praesertim conscientiae. Quae quidem, quia paulo obscurando, aut ipsum animal exhibendo. Hujusce autem rei rius ab Auctore nostro indicantur, idcirco enucleatius erunt nobis tradenda. Itaque. Dixi post judicis sententiam. Etenim hujusmodi leges non videntur receptae cum tanto rigore, ut quisque teneatur ante judicis sententiam ad subeundam poenam in reparationem damni, aut illam in semetipso exequendam, propter actionem, quae culpae adscribi non potest. Rem enim, quae culpa caret, in damnum vocari non convenit; uti legum praescripto edocemur. Ita gravissimi Theologi atque Canonici juris interpretes. Lege Pontas Verbum Restitutio, Casum 170. et 174. Cum vero Judex suae sententiae auctoritate dominum, aut patrem familias ad reparationem damni adstringat; etiamsi nulla ipsorum culpa, aut incuria intercesserit, unde consecutum damnum dici possit; nihilominus ipsi in foro conscientiae obtemperare tenentur justae judicis sententiae, damnum irrogatum repa ea est ratio, quia Judicis isthaec sententia non innititur, aut fundatur in praesumptione culpae, aut negligentiae; sed inde diligentius caverent, ne per suos damnum aliis inferretur. Vide Pontas loc. cit. Antoine Tractat. de Justitia, et Jur. cap. 3. qu. 14. Dico 111. Si reapse neque per tuum animal, aut mancipium alteri damnum fuerit importatum; sed omnino aliun Dico 1. Spectato jure naturali, pater familias, aut domi- in legibus, quae ita sanxerunt, ut communi bono, et punus ad illud tantummodo reparandum damnum erit astrin-blicae civium tranquillitati prospiceretur; ac domini ipsi gendus, cujus ipse voluntaria causa extitit per injuriam. Quando enim animal, aut mancipium nocuit, quod ut a nocendi periculo possit avertere, nihil debitae intermiserat pater familias diligentiae, quidquid damni secutum inde fuerit, ipsi voluntarium censeri non potest; ac proinde jure naturae ab omni culpa, et paena reparationis immune.de, tunc sane neque in conscientiae foro adstringi poteris Hinc si animal ferum, quod custodia inclusum, et catenis illigatum detinebatur, disruptis vinculis, e custodia emerserit, damnumque aliis attulerit, istud a domino reparandum non erit; siquidem, licet ille, qui occasionem damni dat, damnum videatur dedisse; secus tamen in illo dicendum, qui ut non accideret, nihil omisit de contingentibus. aut ad resarciendum damnum, aut ad ipsum animal vel mancipium exhibendum; neque etiam Judicis accedente sententia. Judex siquidem hac in hypothesi falso praesumit detrimentum, aut damnum fuisse irrogatum a tuo animali, vel mancipio; quapropter peccati reus non reputaberis, si remoto scandalo, hujusmodi poenae non commeritae 9 10 11 Damnificatio inculpata dicitur, quando nulla per damnificationem civilem, seu juridicam solum. omnino culpa interveniente damnum infertur; vel levem, et levissimam. Et ratio est, quia si leges, quia damnificans non est capax culpae, ut si infans et maxime citatae supra num. 7. et 8. aliacque convel furiosus domum incendat; cap. illud relatum similes imponerent obligationem in conscientia 2. caus. 15. quaest. 1. et leg. Sed etsi, ff. ad Legem solvendi ante sententiam Judicis, essent nimis riAquiliam; vel quia damnificans in praecavendo da- gidae, attenta hominum fragilitate; et cum nemo mao alterius prius omnem diligentiam adhibuit; reperiatur, qui propter culpam juridicam solum cap. Si culpa 9. de injuriis, et damno dato, ibi: levem, et levissimam sponte sua restituat, innuSane licet qui occasionem damni dat, damnum videa- meros laqueos injiceret conscientiis absque necestur dedisse, secus est tamen in illo dicendum, qui sitate boni communis, cui sufficienter, et abunde ut non accideret, de contingentibus nil omisit, et §. satis fit obligando ad damna resarcienda post sen4. et 5. Institut. de Lege Aquilia; vel quia justa tentiam. Sic Lugo tom. 1. disp. 8. sect. 3. num. 47. causa est damni inferendi, ut cum domus incensa, Lessius lib. 2. cap. 7. n. 44. Molina tom. 3. disp. in parte nondum ardente destruitur, aut aedes 712. num. 6. Haunold to. 2. n. 172. et 176. Esparsa contiguae, ne igris latius diffusus majus damnum || quaest. 26. La Croix lib. 3. p. 2. n. 163. et alii pasinferat; aut cum in bello justo hostibus damna sim. Nec valet dicere, quod si tales damnificantes 12 inferuntur, quia omni jure vim vi repellere licet; non tenerentur in conscientia ante sententiam Ju1. Scientiam, ff. ad Legem Aquiliam, aut cum quis dicis, ergo neque post ipsam tenebuntur, cum in suo fundo fodiens vicini fontem avertit, si non potius ipsa sententia censenda esset injusta. Non animo nocendi vicino, sed suum agrum meliorem valet, inquam; quia negatur absolute consequenfaciendi, id facit, textu expresso in l. 1. §. denique tia; saepe enim Judices auctoritate Legis decerMarcello, ff. de aqua pluviali arcend. quia nullus uunt per sententiam aliquam restitutionem, quae videtur dolo facere, qui suo jure utitur; l. Nullus, ante sententiam non erat debita. Cum enim Leges de regul. juris: el nemo damnum facit, nisi qui id fa- statuentes debere resarciri damna illata etiam ex cit, quod facere jus non habet. culpa juridica levi, et levissima, justissimis de Ex dictis colliges primo, illum teneri in foro causis sint positae; partim ut quilibet magis inviconscientiae ad reparandum damnum alteri illa-gilet, ne sua, vel suorum culpa damnum aliquod tum, qui illud causavit, nedum per damnificationem culpata culpa Theologica, et proprie dicto peccato, ut expresse statuitur cap. Si quis 6. cap. Olim 7. c. Si culpa tua 9. de injuriis, et damno dato; sed etiam per damnificationem culpata culpa civili, || seu juridica lata. Et ratio est, quia culpa civili, seu juridica lata supponit gravem culpam Theologicam, cum late culpabilis juridice omittat illam diligentiam, et cautelam communiter ab hominibus suae conditionis adhiberi solitam pro avertendosima, et sine omni culpa Theologica illatum. gravi damno proximi, ad quod grave damnum proximi avertendum quilibet jure naturae tenetur. adeoque si illam omittat, censetur causa moralis | illius damni, et hoc ipso Theologice fit culpabilis. || Ita Innocentius cum aliis interpretibus in cap. Sicut 6. de homicid. Silvester verb. Culpa n. 5. et 6. Molina disp. 353. num. 7. Palao tract. 23. disp. 3. p. 1. n. 7. et communis aliorum. Colliges secundo, neminem (praescindendo a contractu) teneri in conscientia ante sententiam Judicis ad resarciendum damnum alteri illatum te subduxeris. Praesumptio enim cedit veritati in foro conscientiae, uti unanimi consensu docent Theologi. Demum animadvertendum discrimen inter animalia, quae naturali feritate commota noxiam, sive damnum inferunt; et illa, quae praeter consuetudinem caeterorum ejusdem speciei animalium, sed tamen sua sponte nocent. Etenim in istis tantummodo, uti docet Ulpianus, hujusmodi, de qua diximus, actio locum habebit. In bestiis vero, quae propter naturalem feritatem damnum afferunt, haec actio cessabit; leg. Si Quadrupes 1. ff. Si quadrupes pauperiem || ete. §. 10. Quare si ursus aufugerit, ac proinde nocuisse noscatur; non poterit quondam ejus dominus conveniri ; FERRARIS VOL. III. proximis inferatur, sicque pax communis, et publica civium quies, atque indemnitas bonorum suorum conservetur, partim ut praecaveatur innumeris fraudibus, et malitiis hominum, quae in foro externo sunt difficilioris probationis; sententia Judicis conformiter dictis Legibus lata, merito etiam in foro conscientiae obligat, non obstante quod ante cam necdum adfuerit talis obligatio rcsarciendi damnum ex culpa mere civili, vel levis Colliges tertio, doli, seu culpae Theologicae in- 13 capaces in nullo foro teneri ad resarciendum aliquod damnum; cap. Illud relatum 2. caus. 15. qu. 1. et l. Sed etsi, ff. ad Legem Aquiliam. Sic nec te- 14 nentur ad resarciendum damnum, qui adhibuerunt debitam diligentiam pro illo avertendo, cap. Si culpa 9. de injuriis, et damno dato, juncto §. 4. et 5. Institut. de Lege Aquilia. cum concordantibus. Sic 15 non tenentur ad damnum resarcicndum, qui illud causarunt utendo jure suo; l. 1. §. denique Marcello. ff. de aqua pluviali arcend. l. Nullus, de Regul. juris. quia desinit dominus esse, ubi fera evasit. Leg. Quod enim 3. §. 2. ff. de Adquirend, rer. Domin. Ubi tamen id accidisset propter incuriam ipsius domini, tenebitur iste irrogatum quodcumque damnum reparare; neque suflicit animal ipsum, si adhuc forte retinetur, exhibere ad sui liberationem. Hinc perquam recte Gregorius IX. laud. capit. ultim. Si culpa De Injuriis etc. Quod tamen, inquit, ad liberationem non proficit (h. e. non sufficit exhibere ipsum animal, quod nocuit) si fera animalia, vel quoe consueverunt nocere, fuissent, et quam debueras, non curasti, adhibere diligentiam. Vide Pontas Cas. 173.( Edit. Neap.) 2 16 Vide supra num. 9. Sic in nullo foro tenetur aliquis resarcire damnum, quod casu omnino fortuito, qui praevideri, et evitari non potuit, contigit; c. Cum gratia unic. de comodato, et l. 1. §. 4. de obligat. 17 et actio. W tionis capita totam materiam exhaurientia. Primum ita conceptum est: Generalia Damni liciti exhibens. Secundum: De Damno rebus alienis licile illato in extruendo. Tertium: De Damno rebus alienis licite illato in destruendo. Quartum: De Damno rebus alienis licite illato in auferendo. Quintum: De Damno rebus alienis illato, intercipiendo, et avertendo. Sextum: De Damno rebus alienis licite illato, contrahen. De damno, an rebus licite inferri quandoque do. Septimum: De Damno rebus alienis licite illato, possit,utilis est investigatio. Optime vero illustra-immillendo. Octavum: De Damno rebus alienis licile vit hoc argumentum Strykius Juridic. dissert. tom. illato, omillendo. 5. disput. 5. per tot. Octo autem sunt hujus disputa ADDITIONES EX ALIENA MANU 1 nter Ministerianos Romani quoque antiquitus suos cognoverunt Decanos. Hinc tum in Theodosiano tum in Justinianeo Codice de Decanis titulus inscribitur.Quodnam tamen exercerent munus, non satis liquet, omnesque inter se super hoc dissentiunt juris Interpretes, et Historici. || 2 Cujacius eos humandis corporibus addictos putat ex Novell. 59. quem sequitur Burg. in lib. elector. cap. 14. Si tamen quod sentio licet candide proponere, aliud ex dicta Novella colligendum opinor. 3 Omisso enim examine super illis verbis relatis in d. Novella cap. 5. qui lecto ministrant Decani, quae || aliud Decanorum officium videntur indicare: omisso pariter quod nomen Decani numquam humantes mortuorum corpora apud latinos scriptores signi4 ficet, cum proprio appellarentur nomine aut Copia tae ut in Cod. Theod. leg. 1. de lustral. collat. et leg. |