Ο ΚΑ ΜΟΙ KAMEHAMEHA III., KE ALII O KO HAWAII PAE AINA I KAUIA E NA ALII AHAOLELO A ME KA POEIKOHOIA, ILOKO O KA AHAOLELO O KA MAKAHIKI 1853, 30 HONOLULU: PAIIA MAMULI O KE KAUOHA A KE AUPUNI. 1853. NA KANAWAI HE KANAWAL NO KE OLA O NA KANAKA. Aponoia, Mai. 14, 1853. NO KA MEA, ua manaoia ua puka mai ka Mai Puupuu Lilii ma keia Aupuni, a no ka mea hoi, ua kupono no i ka manao pone ana i ke ola, ka hoomalu pono ana, a me ka malama pono ana i ka рое i loaa ia mai, a e hoolaha oleia ia mai a puni neia Pae Aina, Nokeila: E HOOHOLOIA e ka Moi, me na’Lii a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina, i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau Kanawai. PAUKU 1. Na ka Moi me ka ae mai o kona Ahakukakuka malu e hookohu i poe Komisına ekolu, e hana aku no me ka uku ole “ a e lilo ia lakou ka mana a pau a me na hana i manaoia a i oleloia paha ma ke Kanawai o ka la 8 o Mei, 1851, e hoonohonoho ana i Papa Kahuna Lapaau; e hiki no hoi ia lakou ke kau i ua Kanawai nei ma na wahi a pau loa o neia Aupuni ma o lakou iho paha, ma o kekahi mau hope paha a lakou e hookohu aku ai;" a ua haawiia ia lakou ka mana e hoolako i na mea a pau i loaa ka mai puupuu liilii i na Kahuna lapaau Kupono, i ka ai, i kahı e noho ai, a me na kapa komo, na ke Aupuni Hawaii hoi e uku no i na lilo no ia mau mea; Na lakou hoi e hoomakaukau a e hoolaha aku i na Kanawai no ke ola o na Kanaka a lakou e iki ai he pono a me ka pololei a e hooko aku no ia mau Kanawai me na uku hoopai a ma ke ano e ae paha imua o na Aha Hookolokolo. PAUKA 2. I mea e hiki ai ke hooko i ka pauka mua, na ka hapa nui o ua poe Komisina nei e kikoo aku i ka Waihona Waiwai o ke Aupuni i na dala a pau e pono ai ka lakou hana ana; a ma keia Kanawai ua aeia a ua kauohaia no hoi ke Kuhina Waiwai e uku aku ia mau kikoo noloko ae o na dala o ke Aupuni, ke haawi pu aku nae lakou ia ia me na kikoo i papa hoike i kahi i lilo ai ia mau dala me na palapala hooiaio pu. PAUKU 3. Ina i lilo aku kekahi mau dala i ka hoolako ana i ka poe mai i laweia mai i neia Aupuni maluna o na moku mai na aina e mai, alaila na ua poe Komisina nei e koi aku i ke Kapena o ia moku e uku mai ia mau dala, a ina aole oia e uku mai, alaila e hoole no ka Luna Dute ia ia i ka palapala ae holo no kona moku aia a ukuia mai ia mau dala, a e hiki no ke hoopiiia aku ia Kapena i kela mau dala imua o na Ahahookolokolo o neia Aupuni. PAUKU 4. E lilo keia i kanawai i kona la i hooholoia'i a e mau no a hooholoia ke kanawai hou no ke ola o na kanaka a o na kanawai a pau a mea na hapa kanawai i kue i keia ua hoopauia no. HE KANAWAI NO NA AHA HOOKOLOKOLOIA. Aponoia, Mei 26, 1853. E HOOHOLOIA e ka Moi, he Kuhina Nui, a me na 'Lii e noho kokoke ana i ka Moi. PAUKU 1. Eia na Lunakanawai o ka Ahahookolokolo Kiekie, mahope iho o'ka Monede mua o Dekemaba, i ka makahiki o ko kakou Haku, hookahi tausane, ewalu haneri me kanalima kumamalua, oia hoi he Lunakanawai Kiekie, a me na Kokua elua; a e hiki hoi i kela mea, i keia mea o lakou ke noho a hookolokolo ma ka aha. E noho na Lunakanawai O ka Ahahookolokolo Kiekie ma ko lakou oihana oiai ua pono ka lakou hana ana; e hiki no nae ke hoopau ia mamuli o ka hoopii Luna nui; a e ukuia hoi lakou no ka lakou hana ana, aole hoi e hooemiia ko lakou uku i ko lakou wa i noho ai ma ka oihana. PAUKU 2. Na ua Ahahookolokolo Kiekie nei e hookolokolo i na mea a pau ma ke kanawai a me ke kaulike, e pili ana i na Luna Kiekie, a me na Kuhina, a me na Kanikele, me ka hookolokolo moku, a me na mea holo ma ka moana, ke laweia imua ona ma ka palapala hoopii mua, ma ka hoopii hou paha, a ma ka mea e ae paha. Îa ia hoi ka mana a pau o ka Ahahookolokolo Kiekie, a me ka Aha Koikoi e noho nei, ma na mea a pau e hooponopono ia mamuli o ke kanawai paha, ma ke kaulike paha, no ka hihia waiwai a no ka hihia karaima. PAUKU 3. O na hihia a pau a me na mea hoopaapaa a pau, o kela ano keia ano, e waiho nei imua o ka Ahahookolokolo Koikoi, a o ka Ahahookolokolo Kiekie paha, i keia wa, a i ka Monede mua o Dekemaba, i ka makahiki hookahi tausani ewalu haneri me kanalima kumumalua, e lawe koke ia imua o ka Ahahookolokolo Kiekie i hoomakaukauia ma keia kanawai, a e hooholoia malaila. PAUKU. 4. E noho no ka Lunakanawai Kiekie i Lunakanawai kaulike o ke Aupuni; a he mana no kona, iloko o kona keena, e hooko i na moraki, e wehe i ka poe mare, e hoopuka i na palapala kii, e lohe a e hooholo i na mea a pau no ka waiwai o ka poe make, a me ka hookolokolo moku, a me na mea kaulike; e hiki no nae ke hoopii hou ae imua o na Lunakanawai a pau o ia aha. Eia kekahi; ua haawiia na ka Lunakanawai Kiekie a me na kokua elua, pakahi, o ka Ahahookolokolo Kiekie, iloko o ko lakou mau keena, ka mana a pau i haawiia ma ka kanawai, i keia wa e noho nei, i ka Lunakanawai Kiekie a me na kokua o ka Ahahookolokolo Koikoi. PAUKU 5. Na ka Ahahookolokolo Kiekie e hooponopono i na aha hookolokolo a pau malalo iho, i mea e hewa ole ai, a e pau ai paha ka hewa a me ka hana ino ke loaa mai, ke hoakaka ole nae ke kanawai i kekahi mea e ae e pau ai. PAUKU 6. Na ua Ahahookolokolo Kiekie nei, a o kona Lunakanawai Kiekie paha maloko o kona keena, e haawi i na palapala hai hewa, palapala kii i na moohookolokolo, palapala koi palapala papa aku, palapala ninau kumu, a me na palapala kena e ae i na aha hookolokolo malalo iho i na aha huina hoi, a me kela kanaka keia kanaka, e like me ka mea e pololei ai ka hookolokolo ana, a e ko ai hoi ke kanawai. PAUKU 7. Na ua Ahahookolokolo nei hoi e hana a e hooholo i na olelo hooko, na olelo kauoha, na olelo hoopaa, na olelo ohi waiwai, a me na palapala kii e ae, a e hana hoi i na hana e ae a pau e like me ka mea e pono ai, a e hookoia'i ka mana a pau i haawiia nona, a e haawiia ana paha ma keia hope aku ma ke Kumukanawai a me na kanawai o ke aupuni. PAUKU 8. E hiki no hoi ia ia i kela manawa i keia manawa ke hana i na rula e pono ai ka hana ana iloko o ka Ahahookolokolo, ma na mea a pau i hoakaka ole ia ma ke kanawai; a mahope iho, e hoololi hou ae ia mau rula, e like me kona ike ana he mea ia e pono a e maopopo ai ka hana ana, e pau ai hoi ka hana ino a me ka pono ole iloko o ia aha. PAUKU 9. Ina i loaa mai kekahi mea pohihihi ma ke kanawai i ka hookolokolo ana a me ka hana e ae paha imua o ia aha, ina paha no ke hihia waiwai, a hihia karaima paha iloko o ke kanawai, a iloko o ke kaulike paha, i ka wa e hookoloholo ana ka Lunakanawai hookahi e hiki no ia ia ke waiho i ua mea la e noonooia e na Lunakanawai a pau o ia aha, a e hoakaka no oia i kela hihia, a i kauwahi o ia hihia, paha, a maopopo kona ano i kona mau hoahana. PAUKU 10. Pela hoi, e hiki no ke waiho i kekahi mea mamuli o ka makemake o kela aoao a o keia aoao, e hookolokolo hou, no kekahi manao a olelo paha a ka Lunakanawai no kekahi mea iloko o`ke kanawai. PAUKU 11. Ina i hoohalahala kekahi no ia manao, olelo, a kauoha paha a ka Ahahookolokolo Kiekie, aole hoi ae ka Lunakanawai e waiho mamuli o kona makemake, alaila, e hiki no i ka mea hoohalahala ke hai ae i ke kumu o kona hoole ana i kela manao, kela olelo, a i kela kauoha paha, a e palapala ia kona hoole ana ma ke ano pokole, à e haawiia imua o ka Lunakanawai mamua o ka hooholo paa loa ana o ka Ahahookolokolo no ia manawa, a ina i ku pono i ka oiaio, e ae ia no a e kakauianoia e ka Lunakanawai. PAUKU 12. Ina i aeia e noonoo i na mea i hoohalahalaia, alaila e noonoo ia ia mau mea e na Lunakanawai a pau o keia Aha Kiekie. Ina nae i maopopo na mea i hoohalahalaia i ka Lunakanawai nana i hookolokolo mua, he mau mea ano ole, liilii, a no ka manao i ka hoopanee wale no ka hoohalahala ana; alaila, e hoopaa ia no ka olelo hooholo a e hoopuka ia no ka palapala ohi, a e waihoia paha e like me ka manao o ka Ahahookolokolo he kupono, me ke kanalua ole no ka ae ana e noonoo hou i na mea i hoohalahalaia. PAUKU 13. Ina maopopo ma ka hookolokolo ana i kekahi hiahia i |