unusquisque praefectus unum presbiterum, qui hominibus peccata confitentibus iudicare et indicare poenitentiam possit. Necnon et illas venationes et silvaticas vagationes cum canibus omnibus servis Dei interdiximus. Similiter ut acceptores et walcones non habeant.

III. Decrevimus quoque iuxta sanctorum canones, ut unusquisque presbiter in barrochia habitans episcopo subiectus sit illi in cuius barrochia habitet; et semper in quadragissima rationem et ordinem ministerii sui, sive de babtismo, sive de fide catholica, sivi de precibus et ordine missarum episcopo reddat et ostendat. Et quandocumque iure canonico episcopus circumeat parrochiam populos ad confirmandos, presbiter semper paratus sit ad suscipiendum episcopum, cum collectione et adiutorio populi qui ibi confirmari debet. Et in cena Domini semper novum crisma ab episcopo quaerat, ut episcopum testis adsistat castitatis, et vitae et fidei et doctrinae illius.

IV. Statuimus ut secundum canonicam cautellam, omnes undecumque supervenientes ignotos episcopos vel presbiteros, ante probationem synodalem in ecclesiasticum ministerium non admitteremus.

V. Decrevimus ut secundum canones unusquisque episcopus in sua parrochia sollicitudinem adhibeat, adiuvante gravione qui defensor ecclesiae est, ut populus Dei paganias non faciat, sed ut omnes spurcitias gentilitatis abiiciat et respuat; sive sacrificia mortuorum, sive sortilegos vel divinos, sive filacteria et auguria, sive incantationes, sive hostias immolatitias, quas stulti homines iuxta ecclesias ritu pagano faciunt, sub nomine sanctorum martyrum vel confessorum, Deum et suos sanctos ad iracundiam provocantes; sive illos sacrilegos ignes, quos nied fyr vocant, sive omnes, quaecumque sunt, paganorum observationes diligenter prohibeant.

VI. Statuimus similiter ut post hanc synodum, quae fuit 11. Kalendas Maias, ut quisquis servorum Dei vel ancillarum Christi in crimen fornicationis lapsus fuerit, quod in carcere poenitentiam faciat in pane et aqua. Et si ordinatus presbiter fuisset, duos annos in carcere permaneat, et antea flagellatus et scorticatus videatur, et post episcopus adaugeat. Si autem clericus vel monachus in hoc peccatum ceciderit, post tertiam ververationem in carcerem missus, vertentem annum ibi paenitentiam agat. Similiter et nonnae velatae eadem paenitentia conteneantur, et radantur omnes capilli capitis eius.

VII. Decrevimus quoque ut presbiteri vel diaconi non sagis, laicorum more, sed casulis utantur, ritu servorum Dei. Et nullus in sua domu mulierem habitare permittat. Et ut monachi et ancillae Dei monasteriales iuxta regulam sancti Benedicti ordinare et vivere, vitam propriam gubernare studeant.

VI. Regula Chrodogangi episcopi Metensis*). Incipit Prologus.

Temporibus piissimi ac serenissimi regis Pippini, Chrodogangus servus servorum Dei, Metensis urbis episcopus **).

Si trecentorum decem et octo reliquorumque sanctorum patrum canonum auctoritas perduraret, et clerus atque episcopus secundum eorum rectitudinis normam viverent, superfluum videretur a nobis exiguis minimisque, super hac re tam ordinate disposita aliquid retractari 1), et quasi quidem novi aliquid dici: sed dum pastorum, subditorumque negligentia et his temporibus nimium crevit, quid aliud agendum nobis est, qui in tam gravi discrimine venimus, nisi ut quantum possumus, si non quantum debemus, ad rectitudinis lineam, Deo inspirante, clerum nostrum reducamus?

Igitur quamvis indignus adeptam huius sedis pontificalem cathedram, cumque officii mei pastoralis curam invigilare coepissem, et in tantam negligentiam clerum plebemque devenisse conspicerem, coepi moestus conqueri 2), quid agere deberem: sed divino fultus auxilio, fratrumque spiritualium consolatione adiutus 3), volui necessitate compulsus parvum decretulum facere, per quod se clerus ab illicitis coërceat, vitiosa deponat, mala diu longeque usurpata derelinquat; ut dum mens ab assuetis vitiis vacuatur, facilius quae bona optimaque sunt 4) in

serantur.

Scripturis enim sacris nitentes 5) decernimus, ut omnes sint unanimes, officiis divinis lectionibusque sacris assidui, atque ad obedientiam episcopi sui praepositique, ut ordo canonicus deposcit, parati, caritate connexi, zelo bono ferventissimi 6), amore

*) Circa annum 760 composita est. Dedi eam ex editione Harduini in eius Act. Concil. IV. 1181. Vide Lehrbuch des Kirchenrechts §. 140. **) Variae lectiones sumuntur ex editione domini Lucae Dacherii, tomo 1. Spicilegii. 1) al. retractare aut dicere. 2) Forte, conquirere. 3) al. atque recuperatione provocatus. 4) al. bona et optima quaeque 5) al. intenti.

sunt.

6) al. ferventissimoque amore.

coniuncti, a litibus vel scandalis seu odio semoti. Pastor eorum quilibet fuerit, non solum de carnalibus, sed etiam de spiritualibus curam gerat: et in utraque parte sagacissimam sollicitudinem, in quo facultas fuerit, habeat: ut et vitia reprimat, et ea radicitus, ut oriri coeperint, ut praevalet, amputare festinet; et quod usibus humanis, iuxta formam subter dispositam, necessarium fuerit, eis praebere audeat. Ut cum pastor pastorum iudexque vivorum et mortuorum Christus in ultimo tremendoque die in sede maiestatis suae disceptaturus cum omnibus gentibus sederit, et omnis clerus eum relevata facie conspexerit; et si non cum summis pastoribus et gregibus sibi commissis pro dispensatis talentis multiplicatisque spiritualibus lucris, audire merebimur: Euge serve bone et fidelis: vel saltem hoc concedatur, ut delictorum venia ad integrum tribuatur. Quia manifestum est, quibus peccatorum venia ad integrum tribuitur, regni introitus non negatur: quia nec infelix potest iudicari, qui contigerit qualemcumque partem in paradiso habere. Sed illis ibidem sors datur, qui in quantum possunt per vitae meritum ad hoc in huius temporis curriculo, dum licet, currere festinant.

Intendamus ergo ad hoc animum quantum possumus; quia non possumus quantum debemus: et vita nostra ad tempus amarescat in poenitentia; ne ultio divina, quae nunc mitis est et exspectat, post saeviat ad vindictam.

Explicit Prologus.

Incipit regula Chrodogangi Metensis episcopi *).

Cap. I. De humilitate.

Clamat nobis scriptura divina: Omnis qui se exaltat humiliabitur; et qui se humiliat exaltabitur (Luc. 14). Et, quantum enim humilior fueris, tantum te sequitur gloriae altitudo. Et, quia superbis Deus resistit, humilibus autem dat gratiam (Iac. 4). Omnisque arrogans immundus est coram Domino (Prov. 16). Quemcumque enim superbum videris, filium diaboli esse non dubites: et quem 1) humilem perspexeris, Dei filium esse omnino

*) Ex Mss. Vaticano, Andeg. et Fiscan. et apographo Sirmondi. Exstat et alia brevior, sed interpolata, in Annal. Eccles. Franc. ad annum 757. Alia rursum aliquantum discrepans ab utraque, tomo 1. Spicilegii Dacheriani.

1) al. quemcumque.

credere debes. De multis enim pauca perstrinximus, ut animos vestros ad morem humilitatis provocemus, et a detestabili inimicaque Deo superbia retrahamus 1). Nam dum omne genus humanum Christianorum, atque omne vulgus humilitatem habere conveniat; nimis iniquum pessimumque ac detestabile est, ut qui servitio Dei pecularius se iunxerunt, iunxerunt, humilitatem derelinquant, et superbiae, vel diabolicae tyrannidi se socient 2). Idcirco necesse est, ut qui suadente diabolo usque nunc superbus atque elatus vultu 3) vivit; inantea Deo auxiliante, per humilitatem atque caritatem vel obedientiam, seu per aliqua bona Dei praecepta, resurgat; quia multo melius est per humilitatem cum Christo in caelestibus regnare, quam cum diabolo per superbiam in inferno cum reliquis contemptoribus demergi.

Cap. II. De ordine canonicorum.

Ordines suos canonici ita conservent, ut ordinati sunt in gradibus suis secundum legitimam institutionem Romanae ecclesiae, in omnibus omnino locis, id est, in ecclesia, vel ubicumque insimul se coniunxerint, et ratio praestat; exceptis his, quos episcopus in altiore gradu constituerit, vel degradaverit certis ex causis; reliqui omnes, ut diximus, ita ut ordinati sunt, ordines suos custodiant. Iuniores igitur priores suos honorent. Priores iuniores) suos in Deum diligant.

In ipsius autem appellatione nominis nulli liceat alium puro nomine appellare, sed secundum constitutionem sanctae ecclesiae sedis Apostolicae vocet eum nomen suum, prius addito et ministerii sui gradu, qualiscumque fuerit. Ubicumque autem se obviaverit clerus 5) iunior inclinatus a priore benedictionem petat; et si sedentem invenerit, transeunte maiore minor surgat, et det ei locum sedendi, nec praesumat iunior consedere, nisi ei praecipiat senior suus; ut fiat quod scriptum est: Honore invicem praevenientes (Rom. 12).

Pueri parvi, vel adolescentes in oratorio, vel ad mensas") cum disciplina ordines suos custodiant: foras autem, ubi') et ubi custodiam habeant disciplinam.

1) al. destabilem inimicamque Dei superbiam ab eis retrahamus. al. Christus in humilitate, diabolus in superbia sedet.

rigidus.

6) al. Missas.

4) al. minores.

2)

3) al. et vultu (5) al. clerus, iunior inclinetur, et a. 7) al. et ubicumque fuerint.

Cap. III. Ut in illa claustra omnes in uno dormiant.

Ita instruimus ut in illa claustra ille clerus canonicus, qui sub ipso ordine, Deo adiuvante, vivere debent, ut omnes in uno dormiant in dormitorio: praeter illos quibus episcopus licentiam dederit, secundum quod ei rationabiliter visum fuerit, ut in ipsa claustra per dispositas mansiones dormiant separatim: et per singula lecta singuli dormiant, et in dormitorio similiter separatim dormiant mixti cum senioribus, propter praevidentiam bonam, ut seniores praevideant quod iuniores secundum Deum agant. Et in ipsa claustra nulla femina introëat, nec laïcus homo, praeter tantum si episcopus, aut archidiaconus, vel primicerius iusserint. Ut in refectorio pro refectionis causa veniant, relinquant arma sua ante refectorium, et statim cum exierint de refectorio ducantur foras claustra: et si necesse fuerit, ad opera facienda intrent ibi laïci homines: at ubi perfectum habuerint opus suum, cum summa festinatione egrediantur foras: et praeter causam necessitatis, si coqui clerici desunt et opus fuerit, laïci coqui ad coquinandum tantum ingrediantur, expleto ministerio suo cum celeritate exeant foras.

Et per illas mansiones ipsi clerici canonici nullum clericum eorum habeant sine praecepto episcopi sui: et si permiserit ut habeant, sic sit conversatio illorum cum humilitate et Dei timore, qualiter nec Deo, nec episcopo displiceant, nec illis, qui sub sua manu ipsam congregationem regunt. Et si aliter fecerint, ille qui praeest aut excommunicet eos, aut corporalem disciplinam accipiant. Et in ipsas mansiones intra ipsa claustra, nec clericus, nec laïcus bibere, nec manducare nec dormire non praesumant; nisi ipsi clerici qui in ipsa congregatione sunt, aut illi clerici, qui ibidem in ipso claustro per iussionem episcopi sui senioribus suis deserviunt. Et qui de ipso clero unum clericum in ipsa claustra, ut diximus, habuerit, hoc praevideat, ut planetam cum reliquis vestimentis habeat, et diebus Dominicis, vel reliquis festivitatibus in ecclesia Dei vestiti in ordinibus suis stent.

Cap. IV. De completorio, vel taciturnitate.

Ut ad completorium omnis clerus, qui in ipsa congregatione est, veniat, et omnino omni tempore incipiente nocte primum signum ad completorium sonet: et cum primitus illud signum, qui ad hoc ordinatus fuerit, auditum fecerit, statim ubicumque fuerint ad eorum claustra veniant: et cum iterum ipsum