TEXTES

LA PASSION DE J. DE LENDA

LA LICENTIA CHRISTI A MATRE

LA PASSION SECUNDUM LEGEM DEBET MORI

imprimée par Denis ROCE

LA MORALITÉ NOMMÉE

SECUNDUM LEGEM DEBET MORI

PASSION DE J. DE LENDA

Q. preclari profundissimiq≈ || sacre pagine interp[re]tis necno[n] diuini verbi preconis || viuacissimi Magistri Jacobi de Lenda ex ordine mi || norum sermones quadragesimales miris et specula || bilibus praticisqe materiis q≈ luculenter inserti p[re]di || catoribus omnibus non mediocriter utiles et necessarii || claro et ornatissimo stillo qz feliciter exordiuntur.

Impressi Parisius per magistrii Felizez balligault e diuerso Collegii remensis comorantem. Anno dni quadringentesimo nonagesimo nono supra mille die vero quinta mensis februarii (1499-500 n. st.) in-4°. (B. de Besançon. Cat. des Incunables, p. 487, no 636; item, Dijon, 2375; Douai, 1786; Paris. Bib. Nat. Réserve, D. 8, 422 (Edit. de Jean Petit, 1501).

Sermo. Feria sexta in die passionis Christi 1.

(Folio lxiij, verso, col. 1 a fol. lxxij r, col. 2).

Propter scelus populi mei percussi eum, Ysa. LII: ad laudem sanctissimae ac piissimae passionis recitantur haec verba....

Primo quaeritur quaestio theologalis, quae est in Tertio Sententiarum2, distinctione secunda : « Utrum necessarium fuerit naturam humanam reparari per passionem Jhesu Christi ».

Sequuntur quatuor conclusiones.

Pro declaratione causae formalis passionis Jesu Cristi qua terminatur praesens sermo qui dividetur in septem partes secundum quod dicimus septem horas canonicas (fol. LXIIII vo, col. I).

Primo incipiemus in coena. Secundo in[h]orto.

Quatuor facta sunt in domo Pylati.

Primum est quod electio de duobus assignatur.

Tertio in domo

1. Ci-joint un extrait du sermon très suffisant, pour qu'on puisse apprécier le sens et la place de l'épisode principal et le contexte. Le jugement chez Pilate occupe bien ici la même place que dans la Passion de Revello.

2. Pet. Lombard et S. Thomas d'Aquin, Somme, P. III, Q. 46, éd. Migne, t. IV, p. 415.

Secundum est quod secundum legem debere mori judicatur.
Tertium est quod corona spinea capiti apponitur.

Quartum est quod a Judaeis illuditur et cum arundine flagellatur et deinde Judaeis sic ostenditur.

Quantum ad primum, dicit Pylatus magna interrogando, quamvis bene sciret quod Judaei eum tradiderant ex invidia; quaesivit Cristo : « Unde es tu? esne rex Judaeorum ». Cristus non respondit ei verbum '. Tunc dicit ei Pylatus: « Nescis quia potestatem habeo dimittere te? » Tunc respondit Cristus: «Non haberes potestatem adversum me ullam, nisi datum esset tibi desuper 2 ». Nota quod omnis potestas a Domino Deo est. O qualis dignitas justitiae! Illi enim servatur jus Dei et hominum, et propterea dicit Cristus : « Qui me tradidit tibi majus peccatum habet 3 », et exinde quaerebat Pylatus dimittere eum, sed Judaei infestabant eum, dicentes: «Si dimittis hunc, non eris amicus Caesaris, quod omnis qui se regem facit, contradicit Caesari »'. O quale peccatum assignabant sibi! Sed tunc Pylatus voluit inquirere de causa. Sed multi faciunt sicut equus Alexandri, qui dictus est Bucifal. Vide hystoriam supra; credunt tales habere auctoritatem a se ipsis et sunt ita superbi quod nullus audet eis dicere verbum, sed, cum depositi sunt de officio, quilibet loquitur cum eis; unde Pylatus volens eum eripere de manibus Judacoruin et remittere eum, dicit eis. « Est consuetudo quod unus dimittatur vobis in pascha ut liberetur. Vultis ergo ut dimittam vobis regem Judaeorum ? » Dixerunt Non hunc, sed Barraham ». - Erat autem Barrabas latro. O! innocens petitur pro morte sustinendo (sic) et reus dimittitur! Nec mirandum est si hodie sint multi tales qui sic faciant in omnibus curiis. Dixerunt Judaei : « Nos legem habemus et secundum legem debet mori». Nota quod triplex est lex, scilicet naturae, scripturae et gratiae, et secundum omnes istas leges debet mori, et primo in lege naturae, quamvis divina Innocentia excuset eum a morte, tamen Caritas dominatur, et in ista curia qui dicunt quod debet mori; ideo tres judices magni eum condempnant. Primus judex est Adam dicens : « ego condemno eum ut moriatur in ligno crucis, ut reparatio fiat quod in ligno fuit facta offensa; ideo in ligno debet reparari ». Secundus judex, scilicet Noe, dicit Ego judico eum mori in cruce et, cum hoc, volo quod sit nudus, quia ego dormivi nudus, et fui derisus a filiis; hoc erat figura quod Chris tus sic nudus debebat illudi et deridi » (sic). Tertius judex est Abraham

:

1. MARC., XV, 4, 5.

2, 3, 4. JOANN., XIX, 9, 10, 11, 12.

5. MATTH., XXVII, 15-17.

6. JOANN., XIX, 7.

7. En manchette: Tres sunt leges et secundum quamlibet Cristus judicatur mori.

qui dicit : « Judico eum ad portandum crucem in qua morietur usque ad montem, ut fecit filius meus qui portavit ligna, ex quibus debebat fieri sacrificium de eo Deo, ut patet Genesis vigesimo secundo. Quartus judex est Joseph, filius Jacob, qui judicat eum mori, cum traditur et venditur a fratribus suis. Et tunc videns Judas quod judicatus jam esset, quia in ore duorum vel trium stat omne verbum, videns igitur quod lex naturae condemnat Cristum in cruce poni et nudum, et vendi a discipulis, et tradi Pylato a fratribus suis et cognatis .....

Secundo lex scripturae adjudicat eum mori, unde judices fide dignos dabimus sibi, et primus est David. Dicit David : « Ego condemno eum ut alii fecerunt, et, cum hoc ad plus, scilicet quod sit crucifixus, et manus et pedes sint perforati in cruce quia scriptum est : « foderunt manus meas et pedes meos et dinumeraverunt omnia ossa mea3». Secundus judex in lege scripturae est sapientissimus Salomon: Sapientiae secundo, «< morte turpissima condempnemus eum »; mors enim Christi fuit turpissima inter omnes. Tertius judex fuit Jeremias, sanctificatus in utero matris ; ait enim « Et cum sceleratis deputatus (sic) est, non a dextris nec sinistris, sed in medio ». denotando quod est pejor istis duobus qui sunt latrones mali.

4

Tertio lex gratiae condemnat eum ut quattuor Evangelistae, nam.... euntes in Hierusalem dicit Matheus : « Filius hominis tradetur et crucifigetur, et conspuetur, et flagellabitur ». Sed dicit Pylatus : « Non curo de illis legibus, quae condempnant ad mortem; corripiam eum et dimittam eum ». Unde Augustinus; <<< Quare si justus es[t] corripis eum? Si injustus est, quare dimittis eum? » Dicit Pylatus suis servitoribus : « Exuatis ei tunicam ». Tunc denudaverunt corpus sanctissimum Jesu Christi et ceperunt funiculos valde acres qui erant de scorpionibus, et sex magni ribaldi fatigaverunt se in verberando eum, in tantum quod sanguis exibat ab omni parte corporis sui, et fuerunt sibi datae plagae tot quot continentur in isto versu :

Quindecies quinque bis centum milia quinque,
Tanta fuit passus pro nobis vulnera Cristus.

1. La phrase est inachevée dans l'imprimé.

2. En manchette: Lex scripture.

3. Psal., XXI, 18.

4. Sap., II. 4. Vulg.

5. En réalité ce texte n'est pas de Jérémie les mots en italiques sont d'Isaie, LIII, 12, et encore cités inexactement d'après MARG, XV, 27: « Et impleta est scriptura quae dicit: Et cum iniquis reputatus est.

6. En manchette Lex gratie.

7. MATTH., XXVI, 2.

8. Luc., XXIII, 22.

Phrase tronquée et inachevée dans l'imprime.