brofii ad eofdem: Imperatoribus clementifsimis & principibus a chriftianis. Item alia ejufdem concilii: Imperatoribus clementifsimis. Item alia ad eofdem : Et hoc gloria veftra clementifsimus princeps.

Legatio Ambrofii epifcopi ad Valentinianum Imperatorem. Ambrofius Valentiniano Imperatori. Item alia ad eumdem, de contemnendo fimulacrorum culturam: Cum omnes homines qui « fub ditione Romana reguntur. Item ad eumdem Imperatorem, « relatio Symmachi præfecti Urbis, ut aram fimulacris permittat reftitui. Ubi primus Senatus amplifsimus. Item Ambrofii ad Valentinianum Imperatorem, & Symmachum præfe&tum Urbis. Beatifsimo principi & chriftianissimo Imperatori Valentiniano Augufto, Ambrofius epifcopus. Epiftola Ambrofii & aliorum epifcoporum Italiæ ad Theodofium Imperatorem. Beatifsimo Impetatori & clementifsimo principi Ambrofius, &c. Item alia ab eifdem epifcopis ad eumdem Imperatorem. Beatifsimo Imperatori & clementifsimo principi Theodofio Ambrofius, & cateri epifcopi Italia. De humanitate & religione Valentiniani Junioris. Ambrofius Theodofio Imperatori. Silentium meum rupit. Ubi fe ex- .. cufat jure Maximi tyranni declinaffe præfentiam. Ambrofius Theodofio Imperatori. Item Ambrofii epifcopi ad Theodofium. Ambrofius Theodofio Imperatori. Epiftola Ambrofii ad Eugenium Imperatorem. Clementifsimo Imperatori Eugenio, Ambrofius epif copus. Incipit liber fancti Ambrofii, de obitu Theodofii Imperatoris: Hoc nobis motus gravis. Incipit fancti Ambrofii Epifcopi, de exceffu fratris, libri z. quorum primus fic incipit: De- " duximus fratres dilectifsimi hoftiam meam. Incipit fecundus 'de « eadem re: In die octavo fuperiore libello aliquid indulfimus defiderio. Ambrofius epifcopus clericis. Plerumque humanis obrepfit mentibus. Ambrofius episcopus Irenzo. Quaris à me, cur Domi- « nus Deus manna pluerit.

c

"

L

Sex libri Auguftini epifcopi catholici in libros Juliani hære- « T tici Pelagianæ hærefis, excepta epiftola ad caput adjuncta. Hoc « opus fic incipit: Contumelias tuas & verba maledica Juliane.

Auguftini adverfus libros Parmeniani Donatifte, libri 3. Hoc » T opus fic incipit: Multa quidem & aliàs adverfus Donatiftas. Item Auguftinus, de bono conjugali. Hic liber fic incipit : In con- « jugali quippe vinculo, hoc de libro retractationum. De fpiritu & littera ad Marcellinum fancti Auguftini prologus, ad quem fcri- «

T

:

pferat tres libros. Liber fancti Auguftini ad Marcellinum, dé fpiritu & littera: hic liber fic incipit: Lectis opufculis que nuper elaboravi. Sermo fancti Auguftini, de præfentia Dei ad Dardanum hic liber fic incipit: Fateor me fili Dardane. Item fermo fancti Auguftini, de virginitaté: hic liber fic incipit: Quantam in caleftibus beatitudinem virginitas fancta pofsideat. Incipit liber Auguftini, de vera religione: hic liber fic incipit : Cum omnis vita bona ac beate.

Libri 3. fancti Auguftini, de verbo Domini in Evangeliftas, tres, id eft, Matthæus, Lucas, & Joannes : quod opus in duobus voluminibus fcriptum habemus. Non dico, quod de uno libro divifio facta fuit in duo volumina; fed quia eumdem bis fcriptum habemus. Scripferamus quidem eum pridem, fed non tam luculenter ut poftea: quorum primus fic incipit: Evangeliftam audivimus, & in co Dominum eos arguentem.

De Confenfu Evangeliftarum, libri IIII. hoc opus fic incipit: Inter omnes divinas authoritates que facris litteris continentur. Liber etymologiarum Ifidori Spalenfis (fic) epifcopi. Γ Libri 10. Livii (fi) ab Urbe condita; fed capita XL. adhuc defunt Pompofiano Abbati, quæ reperire avide anhelat.

r

Liber proemiorum de libris novi & veteris Teftamenti. Item liber fancti Ifidori, de vita, ortu & obitu fanctorum Patrum, qui in fcripturarum laudibus referuntur hic liber fic incipit: Incipiunt nomina . Sanctorum Patrum veteris

:

Teftamenti mystice expofita à fancto Ifidoro Spalenfi epifcopo. Hic liber fic incipit : Adam figuram Chrifti geftavit. Item nomina fanctorum de novo Teftamento: hoc opus fic incipit: Quatuor, Chronica fancti Ifidori Spalenfis epifcopi, describens hiftoriarum breviarium ab exordio mundi, ufque ad Heraclii tempus, liber. Liber differentiarum Ifidori Spalenfis epifcopi : hic liber fic incipit. Item de diftinétionibus quatuor vitiorum: hic, liber fic incipit: Contra hac tam 4. virtutum genera. Item fecundus, de differentiis verborum: hic liber fic incipit: Ifidorus Lectori falutem. Plerique veterum fermonum differentias diftinguere ftuduerunt, Sermo Ifidori contra Arrianos : qui fic incipit : Veni » Domine Jefu Christe redemptor nofter.

ม

Sermo fancti Joannis Os aurei, de pfalmo L. & pœnitentia › David, qui fic incipit: Ad cane vos reliqiuas vocamus. Epiftola ejufdem ad eos qui dicunt, quare non de medio fublatus cft

diabolus: hic liber fic incipit: Rurfum vobis menfam quam pridem promifi. In nomine fanctæ & individuæ Trinitatis, incipiunt acta fancti Methodii epifcopi Paterenfis, de regnis regum gentium, & de noviflimis temporibus certa demonftratio chri- * ftiana.

Duo libri Aug. de Genefi contra Manichæos : hoc opus fic + T incipit: Si eligerent Manichai quos deciperent. Item duo libri fancti & Auguftini ad Simplicianum: hoc opus fic incipit: Gratiofifsimam “ plane atque fuavifsimam interrogationum tuarum dignationem. Item Auguftinus ad Dulcitium, de octo quæftionibus: hoc opus fic * incipit: Quantum mihi videtur, fili dilectifsime Dulciti.

Incipit expofitio fuper Cantica eanticorum Apponii: hic liber fic incipit: Admirantibus vocem Spiritus fanéti. primi Clementis Papæ ad

Decreta Pontificum

Damafum.

Item Auguftini libri 15. de Civitate Dei, x. in volumine uno, & v. in alio.

Hiftoriarum antiquarum XLIV. lib. Trogi Pompeii.

T

r

ર

Expofitio in Evangelium Matthæi edita nefcio à quo autho- Γ re, cum prologo ad caput juncto: hic liber fic incipit : Cum & diligenti ftudio, ac cum follicita diverfis teftimoniis Prophetarum, Evangeliftarum numerum volumus approbare. Hoc autem opus « tendit ufque ad Evangelium, quo ait: Tunc oblati funt ei parvuli ut manus eis imponeret & oraret: & dividitur expofitio libri in LXXVI. capitula.

Memento, prudens Lector, quia folerti cura (c) ftrenuiffimi Abbatis Hieronymi fuperius dicti, omnes pene fupra commemo- « ratos libros diligenti fibi exercitio jam fcribere fecit. Ideo enim « dixi, pene, quia quofdam quos fanctus Auguftinus in libro Retra- « Яtationum commemorat, ejus avidæ manus nundum (fic) attin- « gere valuerunt. Unde fagax ingenium illius numquam quiefcit fedulo rogitando & percunctando ubi habiles fanctorum libri latitent, quatenus ad eorum indaginem pervenire, & fuo arma- « rio addere valeat; ut inter Italicas Pompofiana mire fulgeat ecclefia. Omnia Dei clementia circa fuos, quæ fic fidem flagrare facit, ut quafi efuriens comedat nec fatietur, fitiens ebibat am- « pliufque fitiat. Quippe defiderium illius, modum in requirendo non reperit ullum, fed anhelanter, operofeque annititur, quo, fe « vivo, eximia librorum copia propriam ditet Ecclefiam. Sed quia

*fic legen

dum puto, nonnifi vox

una deeft.

livor & inique (lingua) contagium fæpe inter felicia fecure ac bene gesta rodere folent; non ignoramus futurum fore quofdam fuperftitiofos & malivolos, qui ut fancto loco detrahant » ut optimo Abbati calumniæ ingerant procaci cura indagare; cur idem venerabilis Abbas Hieronymus voluit gentilium codices, fabulafque erroris, exactofque tyrannos divinæ inferere veritati, paginæque librorum fan&orum. Quibus refpondendum apoftolicis verbis, quia in domo potentis non folum vafa aurea & argentea, fed & fictilia funt

quo

.Hoc egit ut pro ftudio & merito fuo habeat unusquifque in quibus oble&tetur & proprie exerceat ingenium. Hinc .& ipfa veritas ait: In domo Patris mei manfiones multa funt. Credo » ut quantò quis hic erit fanctior, tantò illic beatior. Idem que gentilium commentum librorum, fi ad puram intentionem, *fic fuppleo, intelligantur (*utile est.) Quid enim aliud fonant quam fæcula» rem pompam nihil effe? unde Apoftolus: Scimus quoniam diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum. Quiefcant itaque; argumentofus vero Abbas in fancto opere, ut qui bene cœperit, ufque in finem perfeveret ; ut libri pofteris profuturi fcribantur, futuris temporibus ad memoriam retinendum itidem pro fubnotentur.

"

&

Ex iis quæ de Tito Livio notat Henricus pag. 94. jam ævo fuo amiffas & deploratas tanti fcriptoris decades bene multas indicat, tametfi non fic accurate rem teneat. Ignorat quippe nemo ex decadibus 14. five ex libris, 140. aut, ut alii, 142. folos fupereffe 35. ac proinde amiffos totos 107.

De Trogo Pompeio cùm agit, cave fis putes ipfum Trogum integrum hac in Bibliotheca exftitiffe, qui jam à multis retro sæculis exftinctus erat. Verum de Juftino intelligas epitomes au&tore; qua epitome Juftinus Trogum nobiliffimum fcriptorem confodit ac de medio fuftulit; perinde atque Livius magna fui parte periit Floro & Argumentorum auctore perniciem inferentibus. Editis quippe compendiis auctores primi, valere juffi, paulatim incuria vel funditus interierunt, vel mutilati magna fui parte funt,

CAPUT VII.

Ecclefia S. Vitalis Ravennenfis. Monogrammata Titi Cornelii Nepotis. Epitaphium Ifaaci Exarchi. Aliud epitaphium. Infcriptiones quadam. Pyrgus Agnelli in ecclefia Cathedrali. Ecclefia canonicorum Regularium. De Monafteriis Claf fenfi & beata Maria Portuenfis. Receffus maris Hadriatici. De cataracte Velini. Adventus Romam.

EPTEMBRIS die fecunda Ravennam venimus, & in Monafterium S. Vitalis poftridie quam obierat Abbas divertimus. Ecclefia in antiquiffimis Europæ fertur, fpectabilis formâ, ornata marmore vario opereque mufivo. Ibi videre eft Juftiniani effigiem imperatorio cultu, cum Epifcopo, Diaconis & adminiftris, veftitu, ut tulit atas, facro & folemni. Ab altera chori parte Theodora conjux cum famulatu, quorum omnium hîc typum atque formam exprimere juberet animus, nifi nos in libro de operibus mufivis prævertiffet o Mangeims Ciampinius.

Ecclefia columnis fulta eft, labentis artis notam præferentibus. In capitellis monogramma vifitur, quo perperam lecto, non pauci Narfetem inde fundatorem Ecclelia pronuntiarunt, nec dubia, ut putabant, conjectura. At Nepos, non vero Narfes legitur, ut vel primo confpectu quivis ex oblata modo figura intelligat. Huic adjicimus aliud monogramma, quod pariter in capitello fanctæ Agatha majoris Ravennenfis fcalptum vifitur, mihique tranfmiffum Romam fuit à viro doco & amico Columbano Bofio Mantuano Cœnobii doctore: confpiciturque in fecundo capitello ad lævam, è regione oftii. Monogramma alterum alteri facem præfert, eumdemque, ni fallor, notat artificem. In eo quod S.Vitalis eft, ut nemo non videt, Nepos legatur neceffe eft: in alio fance Agatha littera E, detritâ lineâ inferiore in F converfa quid negotii faceffere potuit. Verùm rogante laudato viro Columbano Bofio, ut quid ferret expromerem, nihil morante littera F, legi fubito T. C. NEPOS, Titus Cornelius Nepos, detritam infernè lineam fufpicatus: & rogavi ut rem explorarent diligentius: renuntiarunt autem ad eum locum la