Il y avoit des gens qui paffoient plufieurs jours de cette femaine fans rien manger du tout, & qui prenoient feulement une légere réfection le Jeudi. Il y avoit des endroits où on ne jeûnoit pas le Jeudi-Saint; mais auffi y en avoit il où l'on ne prenoit rien du tout le Vendredi & le Samedi ; & dans la fuite pendant long-temps, il n'étoit permis de prendre ces deux jours-là que du pain & de Peau. Le temps du Carême eft un temps de pénitence & de deuil; c'eft pourquoi l'Eglife par une coutume très-ancienne s'abftient de tous les chants de joie. Les fidéles fe font quelquefois in

terdit toutes fortes d'affaires pendant la fainte Quarantaine, pour vacquer au jeûne & à la priere.

Il y avoit encore d'autres jeû nes dans l'année. Le plus ancien eft celui du Mercredi & du Vendredi ; & en quelques endroits, du Samedi. Les jeûnes des Quatre-Temps & des Vigiles font très anciens. Il y a eu même pendant un temps un jeûne extraordinaire tous les mois, & divers autres jeûnes en différens lieux. On jeûnoit auffi pour les Litanies du jour de faint Marc & les trois jours des Rogations, dont l'inftitution eft très-ancienne, & a commencé dans les Gau

fextâ tamen Feriâ & Sabbato, ex toto manete jejuni, qui ita firmis viribus eftis, ut ferre poffitis, nihil prorsùs guftantes, ufque ad nocturnum galli cantum. Si quis verò propter imbecillitatem utrumque diem conjungere non potuerit, faltem Sabbatum fervet. L. 8. c. 33. Totâ magnâ hebdomadâ & proximâ fequenti vacent servi quia illa Paffionis, hæc refurrectionis. Epiphan. haref. 75. n. 3. Porrò diebus ipfis Pafchatis, quod tempus humi cubando, castimoniam fervando, afflictandoque corpore, necnon & aridorum ciborum ufu, precibus, vigiliis, jejuniis ac reliquis id genus faluberrimis corporis cruciatibus, celebrare folemus. n. 6. Quis eft ufpiam terrarum, qui non in eo confentiat, quartam, fextamve Feriam, folemni in Ecclefia jejunio confecratam ? Quòd fi ex Apoftolorum conftitutione repetenda nobis authoritas eft, cur illis quarte, fextæque Feriæ jejunium perpetuâ lege fancitur, exceptâ Pentecofte? cur fex Pafchatis diebus nihil omnino ad cibum præter panem, falem & aquam adhibendum definiunt ? quamnam verò celebrari diem, & in illucefcentem Dominicam dimittere præcipiant, nemini effe poteft obfcurum. Expof. fid. n. 22. Cæterùm ante feptem Pafchatis dies Quadragefimam obfervare, atque in jejuniis perfeverare, eadem confuevit Ecclefia. Dominicis verò nullis omninò adeòque nec ipfius quidem Quadragefimæ jejunare folet. Prætereà fex illos Pafchatis dies Xerophagiis, hoc eft arido victu, tranfigere populus omnis affuevit : hoc eft panem duntaxat cum aqua fub vefperam adhibere: imò verò, nonnulli ad biduum vel triduum, vel quatriduum ufque, jejunia prorogant; alii totam hebdomadam ad ufque fequentis Dominicæ gallicinium, fine cibo tranfmittunt, pervigilia verò fex obeunt, ac totidem fynaxes, quæ totâ Quadragefimâ poft horam nonam, ad vefperam ufque celebrantur. At quibufdam in locis, in eâ folùm nocte, quæ quintam feriam fequitur, & in Feriam fextam definit, atque in eâ quæ Dominicam antecedit, pervigilant. Aliis in locis quintâ Feriâ divini Myfterii cultus horâ tertiâ celebratur, atque ita miffio populi fit, ut in aridorum ufu perfiftant. Alibi. verò divini Myfterii cultus non priùs indicitur quàm Dominicus dies illuxerit

les (a). A préfent on fe contente de l'abstinence en ces jours à caufe du temps Pafcal; & l'Eglife

vere,

n'ordonne auffi

n'ordonne auffi que l'abftinence les Vendredis & Samedis ordinaires de l'année.

cùm fub gallorum cantum dimittitur populus, in ipfo refurrectionis Fefto, ac solemni celeberrimoque Pafchatis die. Tolet. 4. Can. 8. Quicumque in eo jejunium præter parvulos, fenes, & languidos, ante peractas indulgentiæ preces, refolverit, à Pafchali gaudio repellatur, nec in eo Sacramentum Corporis & Sanguinis Domini percipiat, qui diem Paffionis ipfius per abftinentiam non honorat. Trull. Can. 89. Dies falutiferæ Paffionis, in jejunio, & oratione, & cordis compunctione, peragentes fideles, ufque ad mediam magni Sabbati noctem jejunare oportet, cùm divini Evangelifta Matthæus & Lucas, ille quidem per vefpere Sabbati, hic verò per id, valde diluculò, noctis nobis tarditatem defcribant. V. Dion. Alex. Can. 1. Eufeb. 1. 2. c. 17. p. 45. c. Socr. 1. 7. c. 40. c. Laod. Can. 5o. Non oportet in Quadragefimâ, quintâ Feriâ ultimæ hebdomadæ jejunium diffolvi, & totam Quadragefimam inhonorari, fed per totos hos dies jejunare, & efcis abftinentiæ convenientibus, id eft, aridioribus uti. Aug. Ep. 118. c. 4. 5. 6. 7. ( al. 54. n. 5. 6. 7. 8.) refert bis in Caná Domini celebratum, quia aliqui jejunabant, & aliqui etiam poft cibum communicabant ; lavandique morem ortum effe, ut mundi ad lavacrum pervenirent Catechumeni. Trull. Can. 29. Carthaginenfis Synodi Canon dicit, ut fancta altaris, nonnifi à fobriis hominibus peragantur, excepto uno die in anno, in quo Cœna Domini peragitur; tunc fortaffe propter aliquas in iis locis occafiones Ecclefiæ utiles, fanctis illis Patribus hâc difpenfatione ufis. Cùm nihil ergo nos inducat, ut accuratam obfervationem relinquamus, Apoftolicas ac paternas traditiones fequentes, non oportere in Quadragefimæ poftremâ feptimanâ quintâ Feriâ jejunium fol& totam Quadragefimam injuriâ afficere. V. Brac 2. cit. e. 7. c. de conf, d. 3. c. 7. 17. 18. Tertull. de jejun. c. 14. Cur Pafcha celebramus annuo circulo, in menfe primo ? cur quinquaginta exinde diebus, in omni exultatione decurrimus ? cur ftationibus quartam & fextam Sabbati dicamus, & jejuniis Parafceven? Quanquam vos etiam Sabbatum, fi quando continuatis, numquam nifi in Pafcha jejunandum, fecundùm rationem alibi redditam. Conft. Apoft. L. s. c. 18. Reliquis verò diebus ante fextam Feriam edite horâ nonâ, vefpere, aut pro ratione virium, ut quis poteft: Sabbato autem ufque ad galli cantum jejunium producite, & illucefcente unâ Sabbatorum, qui eft dies Dominicus, definite, pervigilantes à velperâ ufque ad galli cantum, & in Ecclefia in unum congregati preces & fupplicationes Deo in pernoctatione veftrâ adhibentes. V. Aquifgr. 2. p. 1. c. 2. Can. 9. Tribur. Can. 35. Diebus Quadragefimæ & jejuniorum, fummâ devotione jejunandum, & omni intentione eft orandum; atque unicuique pro facultatibus fuis, eleemofynæ tribuendæ, & nullæ lites, vel contentiones habendæ, &c. Aquifgr. 2. c. 3. Can. 17. Veftram intereà, Deo amabilis Augufte, petimus clementiam, utì abfque inevitabili neceffitate, fan&um tempus Quadragefimæ liceat Ecclefiafticis viris fub quiete agere; quatenus tempus illud quod purificatio effe debet aliorum temporum, non inquinetur inquietudine perturbationum. Rothom. fub Alex. 2. Can. 22. Item ftaturum eft, ut in Sabbato Pafcha officium, ante nonam, non incipiatur : ad noctem enim Dominicæ refurre&tionis refpicit, ob cujus reverentiam: Gloria in excelfis Deo, & alleluia cantatur. Quod etiam in Officii initio, cerei fcilicet benedictione monftratur. Narrat liber officialis, quòd in hoc biduo, non fit Sacramenti celebratio. Vocat autem hoc biduum fextam Feriam, & Sabbatum, in quo recolizur luctus & mæftitia Apoftolorum. V. Salegunft. Can. 3. Narbon. Can. 7. Meldenf.

Can. 76.

(a) Clem, Alex. l. 7. Strem. p. 744. b. Novit ipfe jejunii quoque ænigmata horum

C'eft encore une chofe trèsancienne dans l'Eglife de faire des prieres publiques, les unes or

dinaires dans certains temps de l'année, & d'autres extraordinaires dans les néceffités publi

dierum, quarti, inquam, & fexti; dicitur autem ille Mercurii, hic verò Veneris. Tertull. I de jejuniis c. z. Certè in Evangelio illos dies jejuniis determinatos putant in quibus ablatus eft fponfus, & hos effe jam folos legitimos jejuniorum Chriftianorum...... proinde nec ftationum , quæ & ipfæ fuos quidem dies habeant, quarta Feriæ & fexta. c. 10. Quartâ Sabbati & fextâ plurimùm fungimur. c. 14. Cur ftationibus quartam & fextam Sabbati dicamus? Conft. Apoft. 1. 7. c. 24.Aut quinque diebus jejunate, aut quartâ & fextâ Feriâ. Petr. Alex. Can. 15. Non reprehendet nos quartam & fextam Feriam obfervantes, in quibus nos jejunare fecundùm traditionem, præceptum eft: quartam quidem, propter initum à Judæis confilium de proditione Domini; fextam autem, quòd ipfe pro nobis paffus fit: diem verò Dominicum lætitiæ diem agimus, quòd in eo refurrexit, in quo nec genua quidem flectere accepimus. Epiphan expof. fid. n. 22. Item quartâ fextâque Feriâ, jejunium ad horam ufque nonam indictum, propterea quòd quartâ Feriâ comprehenfus eft Dominus, & fextâ in crucem fublatus; ideò per illos dies jejunan-dum effe decreverunt Apoftoli.... Porrò iftiufmodi jejunium toto anno in Ecclefiâ Catholicâ diligenter obfervatur ; ... exceptis quinquaginta Pentecoftes diebus, quibus neque genua flectuntur, neque jejunium indicitur. Pro illis verò conventibus, qui ad horam nonam, quartis, fextifque Feriis, celebrari confueverunt, per illos dies, perinde ac Dominicâ die, matutinæ Synaxes obeuntur, &c..... Sed neque Epiphaniorum die, quo Dominus fecundùm carnem natus eft, jejunare licet, tametfi quartam in Feriam, vel fextam inciderit. V. Hæref. 75. n. 3. 6. indiculo Enham. Can. 17. Sextæ etiam jejunia Feriæ ab omnibus magnopere, per fingulas hebdomadas, exercenda funt, fi tamen eâdem die aliqua feftivitas non evenerit ; quâque etiam die Veneris jejunandum eft, nifi feftum fit. V. Can. 68. Apoft. cit. 12. a. Laod. Can. 51. Const. Apoft. l. 7. c. 24. Socrat. l. 7. c. 22. p. 261. a. Philoft. l. 10. c. 12. Roth. fub Alex. 2. Can. 21. Coyac. Can. 11. de conf. d. 3. c. 16. Honor. 3.1.3. Decret. tit. 46. c. 3. Trull. Can. 55. Socrat. l. 2. c. 28. p. 119. a. Hebdomade enim, quæ eft poft fan&tam Pentecoften, populus cùm jejunaffet, orationis causâ egreffus eft ad coemeterium. Theodoret. l. 2. c. 14. p. 89. a. Nam feptimanâ poft facram Pentecoften, populus quidem, peracto jejunio, ad cœmeterium proceffit, orationis causâ. Leo. Serm. 18. (al. 8. de jej. 10. menfis) c. 2. Jejunium vernum in Quadragefimâ, æftivum in Pentecofte, autumnale in menfe feptimo, hyemale autem in hoc, qui eft decimus, celebramus. V. d. 76. c. 6. Cloveshov. 2. Can. 18. Mogunt. 1. Can. 18. 34. Salegunft. Can. 2. Narb. cit. 9. i. Rothom. fub Alex. · Can. 9. d. 76. c. 1. ad 18. Tertull. de orat. c. 14. Sic & die Pafchæ, quo communis & quafi publica jejunii religio eft, meritò deponimus ofculum... De ftationum diebus, non putant plerique facrificiorum orationibus interveniendum, quòd ftatio folvenda fit, accepto corpore Domini. Ergo devotum Deo obfequium Euchariftia. refolvit, an magis Deo obligat? nonne folemnior erit ftatio tua, fi & ad aram Dei fteteris? L. 2. ad uxor. c. 4. Ut fi ftatio facienda eft, maritus de die conducats ad balneas; fi jejunia obfervanda funt, maritus eâdem die convivium exerceat. De jejun. c. 13. Præfcribitis conftituta effe folemnia huic fidei fcripturis vel traditione majorum... Ecce enim convenio vos & præter Pafcha jejunantes, citra illos dies, quibus ablatus eft fponfus, & ftationum femijejunia interponentes. V. c. v. Eliber Can. 23. Jejuniorum fuperpofitiones per fingulos dies placuit celebrari, exceptis→ diebus duorum menfium, Julii & Augufti ob eorumdem (al. quorumdam) infir-

ques. C'est à l'Evêque à ordonner ces prieres felon fa prudence. Ceux qui le prétendent exempts ne peuvent faire aucune priere extraordinaire quelconque de leur propre autorité, & font obligés

de fe conformer à celles que PEvêque ordonne. On ne peut non plus détruire aucune Eglife ou y faire un changement confidéra ble, ni en établir de nouvelles que par l'autorité de l'Evêque.

mitatem, &c. Engkilen. Can. 7. In Litaniâ majore jejunium, ficut in Rogationibus ante Afcenfionem Domini exerceatur. Aurel. 1. Can. 27. Rogationes, id eft Litanias ante Afcenfionem Domini, ab omnibus Ecclefiis placuit celebrari; ita ut præmiffum triduanum jejunium in Dominicæ Afcenfionis feftivitate folvatur ; per quod triduum, fervi & ancillæ, ab omni opere relaxentur, quò magis plebs univerfa conveniat ; quo triduo omnes abftineant, & Quadragefimalibus cibis utantur. V. Can. 28. Greg. Turon. 1. 2. Hift. c. 34 de Avito Viennenf: Referens in quâdam homiliâ quam de Rogationibus fcripfit, has ipfas Rogationes, quas arte Afcenfionis Dominicæ triumphum celebramus, à Mamerto ipfius Viennenfis urbis Epifcopo, cui & hic eo tempore præerat, inftitutas fuiffe, dum urbs ilia multis terreretur prodigiis: nam terræ motu frequenter quatiebatur.. ceffantibus quoque exinde terroribus , per cundas provincias difperfa facti fama, cunctos Sacerdotes imitari commonuit, quod Sacerdos fecit ex fide: quæ ufque nunc in Christi nomine, per omnes Ecclefias in compunctione cordis, & contritione fpiritûs celebratur. V. I. 9. c. 6. l. 10. c. 1. Avitus Serm. de Rogat. Sidon. Apoll. l. 7. Ep. 1. ad S. Mamert. LeƐtionar. Gallic, n. 55. 56.57. Cloveshov. 2. Can. 16. Mogunt. Can 33. Gerund. Can. 2. De Litania, ut expletâ folemnitate Pentecoftes, fequens feptimana, à quintâ Feriâ, ufque in Sabbatum, per hoc triduum abftinentia celebretur. Gerund. Can. 3. Item fecundæ Litaniæ faciendæ funt Kalendis Novembris, eâ tamen conditione fervatâ, ut fi iifdem diebus Dominica intercefferit, in aliâ hebdomadâ, fecundùm prioris abftinentiæ obfervantiam, à quintâ Feriâ incipiantur, & in Sabbato vefpere Mifsâ fa&â finiantur. Quibus tamen diebus, à carnibus & à vino abftinendum dec:evimus. V. Lugdun. 2. Can. 6. Bracar. 3. Can. 19. Ut introitum Quadragefimæ nullus ignoret, in cujus principio convenientes in unum vicine Ecclefiæ, per triduum, cum pfalmis per San&torum Bafilicas ambulantes, celebrent Litanias: tertio autem die, celebratis horâ nonâ, five decimâ Miffis, dimiffo populo, præcipiant Quadragefimæ fervare jejunia. V. Tur. 2. cit. 8. b. v. 8. d. Toler. 5. Can. 1. Ut à die Iduum Decembrium Litaniæ triduo ufque annuâ fucceffione peragantur, & indulgentia delictorum lachrymis impetretur. Quòd fi dies Dominica intercefferit, in fequenti hebdomada celebrentur. Tolet. 17. Can. 6. Quamquam prifcorum Patrum inftitutio, per totum annum, per fingulorum menfium curfum, Litaniarum vota decreverit perfolvendum.... ftatuentes decernimus ut deinceps per totum annum, in cunctis duodecim menfibus, per univerfas Hifpaniæ & Galliarum Provincias, pro ftatu Ecclefiæ Dei, pro incolumitate Principis noftri, atque falvatione populi, & indulgentiâ totius peccati, & à cun&torum fidelium cordibus expulfione diaboli, exomologefes votis glifcentibus celebrentur,

De

De l'Office divin.

(a) Luc. 18. 1. (b) 1. Cor. 10. 31. (c) Pf. 118. Septies in die laudem dixi tibi. (d) Act. 2. 42. Erant perfeverantes in doctrinâ Apoftolorum, & communicatione fractionis panis, & orationibus. Act. 3. 1. Petrus autem & Joannes afcendebant in templum ad horam orationis nonam. Qq