que pour elles-mêmes et que ce principe ne s'appliquera aux territoires appartenant actuellement à quelque Etat independant et souverain qu'autant que celui-ci y donnera son consentement. Les Puissances conviennent d'employer leurs bons offices auprès des Gouvernements établis sur le littoral Africain de la mer des Indes afin d'obtenir le dit consentement et, en tout cas, d'assurer au transit de toutes les nations les conditions les plus favorables." Art. 1 behelst tweeërlei: in de eerste plaats verkondigt het de handelsvrijheid en vervolgens geeft het de territoriale omschrijving van het gebied, waar deze zal gelden. Vooreerst wensch ik een enkel woord te zeggen over het laatste, het gebied, omdat dit niet. alleen voor de handelsvrijheid, maar ook nog voor andere bepalingen van belang is.

"

Overal waar in het tractaat gesproken wordt van ,, Bassin conventionnel de Congo", heeft men het territoor op het oog, in Art. 1 omschreven. In de „Acte Général" is dit veel uitgestrekter dan in het oorspronkelijke Duitsche voorstel; hierbij was het beperkt tot het bekken van den Congo en dat zijner zijstroomen, terwijl aan eene Commissie zou worden opgedragen de territoriale begrenzing van dit bekken zuiver uit te werken en aan de goedkeuring der conferentie nader te onderwerpen.

In de tweede alinea van ons Artikel vinden wij de bedoelde begrenzing; maar in de Commissie was men vrij algemeen van oordeel, dat zonder toevoeging van territoor, zoowel ten westen als ten oosten, de vrijhandelsverklaring zonder practisch resultaat zou blijven, omdat de handelsweg van het binnenland naar zee door bijzondere omstandigheden niet immer binnen het omschreven terrein viel. De beneden-loop namelijk der groote rivier is wegens de Yellala-watervallen onbevaarbaar over eene vrij groote uitgestrektheid; de karavanen moeten derhalve van den Stanley-Pool, waar de handel met het binnenland zich concentreert, langs de oevers

van den Congo te land hare tocht naar de zeekust voortzetten; tengevolge van oneenigheden met inlandsche stammen en andere toevallige oorzaken dienen zij maar al te vaak groote omwegen te maken en gebeurt het meermalen, dat zij de kust bereiken ver van de plaats harer oorspronkelijke bestemming. Daarom wenschte Stanley de vrijhandelszone te hebben uitgestrekt langs de Westkust van Afrika ten zuiden tot aan de monding der Logé bij Ambriz, ten noorden tot aan de monden der Ogowé.

De zuidelijke grens ontmoette geen tegenstand bij de conferentie; de noordelijke werd ondanks den steun van alle andere staten teruggebracht tot 2° 30′ Z. B. bij het riviertje Sette-Camma, tengevolge der categorische weigering van Frankrijk, om de administratieve autonomie over zijne bezittingen aan de Ogowé prijs te geven. Een der Fransche gedelegeerden Dr. Ballay achtte eene verdere uitbreiding ten noorden ook onnoodig, daar de tegenwoordige toestand van geheel voorbijgaanden aard was en de aan te leggen middelen van verkeer, hetzij spoorof straatwegen langs den Congo, op die plaatsen waar deze door de watervallen onbevaarbaar is, bij verloop van tijd noodwendig het geheele verkeer tot zich zouden trekken. Frankrijk dacht ook aan de mogelijkheid van een spoorweg den Stanley-Pool door de Ogowé-vallei verbindende met de kust, welke op veel minder terrein-hindernissen zou stuiten, dan die welke parallel aan den Congo zelven aangelegd kon worden van Leopoldville naar Banana. Door de eerste lijn zou de geheele handel van den bovenen midden-Congo geleid worden naar de Fransche havens, en Frankrijk wilde niet bij voorbaat afstand doen van alle fiskale voordeelen, welke die handel kon opleveren; de verklaring van Dr. Ballay was hoogst welkom aan zijn gouvernement, maar het is de vraag of zij wel volmaakt te goeder trouw werd afgelegd.

Ook vergete men niet, dat, zooals thans de grens getrokken is, alinea drie slechts gebied omvat, waar weinig

of geene administratie bestaat en waar men bij het verder ontwikkelen van deze op de bepalingen van het tractaat kan letten, In de Fransche kolonie Gabon bestond echter reeds eene administratie en men zou op tal van moeilijkheden zijn gestuit bij het in overeenstemming brengen van deze met de bij uitstek vrijzinnige voorschriften van ons verdrag.

De vierde alinea steunt op dezelfde motieven als de voorgaande: de handel met het Congo-bekken wordt niet alleen gedreven van Banana en Gabon uit, maar evenzeer over Zanzibar en eerst dan zal het binnenland volmaakt voor den wereldhandel openliggen, wanneer zoowel ten westen als ten oosten de vrijhandelszone zich uitstrekt tot aan de kust. Mr. Kasson maakte zich den tolk van Stanley's plan, om de geheele streek van het geographische Congo-bekken af tot aan den Indischen oceaan onderworpen te verklaren aan het beginsel der handelsvrijheid, en stelde dienovereenkomstig voor de eerste alinea van paragraaf drie aan het Artikel toe te

voegen.

Zijn voorstel stuitte op grooten tegenstand en hij is niet bij machte geweest het in zijn geheel te handhaven. Turkije weigerde mede te werken tot eene verklaring, welke betrekking had op gebied gelegen buiten het Congo-bekken en dus buiten het programma der Conferentie. Frankrijk sprong in de bres voor de souvereiniteitsrechten van den sultan van Zanibar, bij tractaat van 1862 door dit rijk en Engeland erkend. Portugal behield zich uitdrukkelijk volle vrijheid van handelen voor ten opzichte van Mozambique. Het gevolg dezer tegenwerpingen was de bijvoeging van eene tweede alinea, welke aan deze paragraaf voor een groot gedeelte hare practische waarde ontneemt. Il est expressément entendu que... les Puissances ne s'engagent que pour ellesmêmes" is geheel onnoodig ingelascht tot waarborging van de rechten des sultans van Zanzibar, welke niet te Berlijn was vertegenwoordigd; het spreekt van zelf, dat

....

deze souverein niet tegen zijn wil gebonden werd door eene beslissing van andere mogendheden. Het verdere van de zinsnede is zeer belangrijk: et que ce principe ne s'appliquera aux territoires appartenant actuellement à quelque État indépendant et souverain qu'autant que celui-ci y donnera son consentement." De handelsvrijheid wordt als een servituut gelegd op alle toekomstige aanwervingen van territoor, door de onderteekenaars van het tractaat in dit deel van Afrika verkregen; doch voor de invoering er van in eenig gebied, dat reeds bij het sluiten. van het Berlijnsche verdrag aan den een of anderen staat toebehoorde, is behalve de onderteekening nog eene bijzondere toestemming van dien staat noodig. Portugal behield dus zijne volle vrijheid van handelen in zijne bezittingen aan de Oostkust van Afrika.

Om te doen uitkomen, hoe vurig de inwilliging van die toestemming werd verlangd, verbonden de mogendheden zich om hare goede diensten aan te wenden, ten einde deze van de regeeringen aan de Oost-Afrikaansche kust gevestigd te verkrijgen en in allen geval voor den doorvoerhandel van alle natiën de gunstigste voorwaarden te bedingen. Waarom men hier de enge uitdrukking: „Gouvernements établis sur le littoral Africain de la mer des Indes" heeft gebezigd, is mij niet duidelijk. Is het zoo onwaarschijnlijk, dat in het binnenland, nog bijna niet bereisd, staten bestaan, althans even beschaafd als het sultanaat van Zanzibar, of dat er staten ontstaan of bezittingen worden verworven door mogendheden, geene onderteekenaars der Conferentie, bijv. door een der Zuid-Amerikaansche rijken? Krachtens de reserve in alinea twee is de handelsvrijheid, zeer natuurlijk, niet per se bij hen van toepassing en door de redactie van de laatste zinsnede zijn de deelnemers aan het Congres hier ontslagen van hunne zoo even vermelde verplichting, zoodat ieder hunner met dergelijke regeeringen. of vorstjes tractaten zal mogen aangaan, waarbij de handel van andere natiën wordt uitgesloten of belemmerd. In plaats

van bovengenoemde enge redactie had er moeten staan: »Gouvernements établis dans cette partie de l'Afrique." Behalve dit bezwaar is het de vraag, wat het resultaat zal wezen van de goede diensten der mogendheden. Wat den sultan van Zanzibar betreft, deze zal wellicht wijken voor de pressie der Europeesche machten, en Duitschland, hetwelk zich zeer ingenomen toonde met het voorstel van Mr. Kasson, heeft reeds zijn ConsulGeneraal, Gerard Rohlfs, gelast de eerste stappen te doen tot verwezenlijking van het Artikel. De vrije toegang tot den boven-Zambesi moet echter verkregen worden van Portugal, dat vaak in koppigheid voor geen halfwilden negervorst onderdoet.

De handelsvrijheid geldt dus slechts onmiddellijk in het eigenlijke, geographische Congo-bekken en zijn uitweg naar zee, terwijl het Amerikaansche voorstel zich heeft opgelost in de belofte, om haar in te voeren in de eventueele toekomstige bezittingen van een der onderteekenaars, ten Oosten van het Congo-bekken verworven en hare invoering zooveel doenlijk te bevorderen in de reeds bestaande rijken en koloniën aan de Ooskust.

Ondanks de absoluter klinkende woorden van paragraaf 1 en 2 verwachte men echter ook van deze bepalingen niet te veel. In de conferentie-zitting van 22 Dec. 1884 werd toch algemeen erkend, dat de handelsvrijheid en in het geographische Congo-bekken en in het gebied langs de Westkust, hetwelk er aan werd toegevoegd, slechts toepasselijk was op die streken, welke thans onder het gezag stonden of in de toekomst zouden komen te staan van eene der mogendheden te Berlijn vertegenwoordigd of later tot het verdrag toetredende, en dat men de rechten van de onafhankelijke negerhoofden ook daar zou eerbiedigen. Bedenkt men, dat ter nauwernood één vijftigste van het omschreven territoor eenigszins bekend is en onderworpen aan beschaafde machten, dan begrijpt een ieder, hoevele eeuwen er nog zullen moeten verloopen, alvorens wij in centraal-Afrika deu