welke thans, zooals zijn plan was, zich permanent neutraal kon verklaren en zoodoende hetzelfde gelukkige tijdperk van vrede te gemoet ging, volgens den Graaf de Launay, als Belgie. Daargelaten dat de Congo-staat zijn plan toch had kunnen uitvoeren zonder Art. 10, schijnen mij de verwachtingen, die men er van koesterde, te hoog gespannen en gaat de vergelijking met Belgie allerminst op. De reden, dat de onzijdigheid van dit land en der overige, volgens Europeesche tractaten, blijvend geneutraliseerde streken tot nog toe geeerbiedigd is en alle kans heeft om in verloop van tijd geeerbiedigd te blijven, ligt vooral in het feit, dat zij gewaarborgd is door alle groote Europeesche mogendheden; hij, die haar schond, zou oogenblikkelijk eene Europeesche coalitie tegenover zich zien. Van eene dergelijke garantie ten behoeve van den Congo-staat wilden de mogendheden niets weten, maar daarom zal de eenzijdige verklaring van dien staat dan ook eene betrekkelijk geringe waarde hebben.

Evenmin als Art. 10 behelst Art. 11 eene bepaling van groot gewicht. „Dans le cas où une Puissance exerçant des droits de souveraineté ou de Protectorat dans les contrées mentionnées à l'Articlé 1er et placées sous le régime de la liberté commerciale serait impliquée dans une guerre, les Hautes Parties Signataires du présent Acte et celles qui y adhéreront par la suite s'engagent à prêter leurs bons offices pour que les territoires appartenant à cette Puissance et compris dans la zone conventionnelle de la liberté commerciale soient, du consentement commun de cette Puissance et de l'autre ou des autres parties belligérantes, placés pour la durée de la guerre sous le régime de la neutralité et considérés comme appartenant à un État non-belligérant; les parties belligérantes renonceraient, dès lors, à étendre les hostilités aux territoires ainsi neutralisés, aussi bien qu'à les faire servir de base à des opérations de guerre."

Het geldt hier de partieele onzijdigverklaring der be

zittingen in het Congo-bekken van eene of meerdere der oorlogvoerende partijen mits met de instemming der oorlogvoerende machten en alleen geldende voor een bepaalden oorlog. Voor iets dergelijks was wederom geene afzonderlijke bepaling in het tractaat noodig. Niets belet den oorlogvoerenden partijen bij verdrag het oorlogsrecht tot een gedeelte van hun territoor te beperken en van hun overig gebied uit te sluiten. Ik wijs hier slechts op het jongste voorbeeld uit den Italiaanschen krijg van 1857, toen op die wijze het pauselijk grondgebied werd geneutraliseerd. Veel verder dan Art. 11 reikte het gewijzigd voorstel Kasson; de mogendheden deden hierbij, niet alleen voor een bepaalden oorlog en telkens opnieuw bij tractaat vast te stellen, maar eens en voor al afstand van hun souverein recht, om ook de kolonien in het Congo-bekken deel te laten nemen aan den krijg; dit was werkelijk eene belangrijke afwijking van het geldende Volkenrecht. De eenige verandering, die thans in de bestaande regelen wordt gebracht, ligt in de door de onderteekenaars aanvaarde verplichting om hunne goede diensten aan te bieden, ten einde tusschen de krijgvoerenden de gewenschte partieele neutraliseering van hun gebied tot stand te brengen. In hoever dit verplicht aanbod van goede diensten in de practijk vruchten af zal werpen, zal de toekomst moeten leeren, doch veel heil stel ik er mij niet van voor.

Art. 12 zoekt naar middelen om mogelijke geschillen betreffende Afrikaansche aangelegenheden langs vriendschappelijken weg op te lossen. „Dans le cas où un dissentiment sérieux, ayant pris naissance au sujet ou dans les limites des territoires mentionnés à l'Article 1er et placés sous le régime de la liberté commerciale, viendrait à s'élever entre des Puissances Signataires du présent Acte ou des Puissances, qui y adhéreraient par la suite, ces Puissances s'engagent, avant d'en appeler aux armes, à recourir à la médiation d'une ou de plusieurs Puissances amies. Pour le même cas, les mêmes

Puissances se réservent le recours facultatif à la procédure de l'arbitrage."

Ook deze bepaling is niet veel meer dan eene flauwe schaduw van het oorspronkelijk idee. In de Memorie van Toelichting, door Mr. Kasson aan zijn eerste ontwerp toegevoegd, werd gewezen op de mogelijkheid van een gedwongen arbitrage, ten einde allen oorlog uit het Congo-gebied te weren. De Commissie van onderzoek nam het beginsel op in haar voorstel omtrent de onzijdigverklaring, maar zeer verzwakt. De mogendheden, die souvereiniteitsrechten of een protektoraat uitoefenden in het Congo-bekken, verbonden zich om in geval van geschil of de bemiddeling of het scheidsrechterschap van eene of meer bevriende mogendheden in te roepen. Ons Artikel luidt nog eenigszins enger: niet in alle geschillen, maar slechts voor zoover deze ontstaan zijn of betrekking hebben op het Congo-gebied, moet een der beide middelen worden aangewend, alvorens men zijne toevlucht neemt tot de wapenen. Deze laatste wijziging is zeer natuurlijk; het ging werkelijk te ver, eene mogendheid, alleen omdat zij bezittingen had aan den Congo, bij het behartigen van zuiver Europeesche aangelegenheden in hare vrijheid van handelen te belemmeren. Frankrijk had niet gewapenderhand zijne belangen tegenover Duitschland mogen verdedigen, alvorens de bemiddeling te hebben ingeroepen van eenige andere mogendheid, alleen wegens het bezit der Couilou-rivier. Bij het uitbreken van niet-Afrikaansche geschillen bepaalt de taak der mogendheden zich thans tot die, omschreven in Art. 11. Van groot belang is de keus, die gelaten wordt tusschen bemiddeling en arbitrage. Mr. Kasson doelde uitsluitend op het laatste middel en alsdan zou de bepaling eene groote weldaad zijn geweest. Aan de uitspraak toch van den scheidsrechter zijn de partijen gebonden en tot nog toe heeft geene mogendheid zich aan dergelijke beslissing onttrokken, hoe zwaar de offers vaak waren, die haar werden opgelegd. Elke casus belli

zou dus vredelievend worden opgelost en de oorlog uit die streken zijn geweerd. Nu echter laat men de partijen kiezen tusschen het scheidsrechterschap met zijne bindende en de bemiddeling met hare niet-bindende uitspraak. De bemiddelaar immers geeft slechts voorstellen tot oplossing van het geschilpunt in overweging, welke door de partijen kunnen worden aangenomen, maar ook verworpen; de mogelijkheid van een oorlog wordt volstrekt niet uitgesloten. Het spreekt van zelve, dat het Artikel, zooals het thans luidt, een wassen neus is; bij eene zaak van belang, waarover eene mogendheid het lot der wapenen wil laten beslissen, kiest zij het laatste middel, waardoor zij de handen vrij houdt, en slechts in die aangelegenheden van weinig gewicht, welke toch nimmer tot een oorlog zouden hebben geleid, zal de arbitrage worden aangewend.

In het geheele Hoofdstuk zien wij derhalve de souvereiniteitsrechten der staten in het Congo-gebied volkomen geeerbiedigd, overeenkomstig den wensch van Frankrijk en Portugal. Bij het uitbreken van een oorlog tusschen derde mogendheden zijn zij niet per se verplicht zich te onthouden van vijandelijkheden, maar wordt hun de vrije keus gelaten al of niet aan dien krijg deel te nemen; zijn zij zelve in een strijd gewikkeld, dan zijn hare bezittingen in Centraal-Afrika niet vanzelf onzijdig, maar blijft hun de beslissing daaromtrent telkenmale voorbehouden; bij het ontstaan van geschillen over Centraal-Afrikaansche aangelegenheden, behoeven zij zich niet onvoorwaardelijk te onderwerpen aan het oordeel van anderen, maar kunnen zij zelfstandig den weg volgen, dien het eigenbelang hun voorschrijft. Juist door deze ruime eerbiediging der souvereiniteit wordt echter het doel van het Hoofdstuk volmaakt gemist en zou het verdrag niets armer zijn, indien men er de Art. 10, 11 en 12 niet in aantrof. Men wilde de oorlogen uitsluiten, althans verminderen; dit kan slechts bereikt worden door beperking der souvereiniteit. Laat men deze ongeschonden -

zooals feitelijk hier het geval is daar noch het aanbod van goede diensten in Art. 11, noch de bemiddeling van Art. 12 een staat het recht van vrije beslissing ontnemen over vrede of oorlog dan zullen alle vredelievende verwachtingen, welke men van de „Déclaration relative à la Neutralité" gekoesterd moge hebben, ijdel blijken te zijn.

HOOFDSTUK IV EN V.

De Scheepvaart-akten voor den Congo en den Niger.

Het vierde en vijfde Hoofdstuk van het tractaat houden zich bezig met de uitwerking van het tweede gedeelte van het door de vereenigde kabinetten te Parijs en te Berlijn ontworpen Conferentie-programma: „De toepassing op den Congo en den Niger der beginselen, door het Weener-Congres aanvaard betreffende de vrije vaart op meerdere internationale stroomen, beginselen later geldig verklaard voor den Donau".

Met de Fransche revolutie was, als voor zooveel anders, ook voor de vrije riviervaart een nieuw tijdperk aangebroken; de aloude uitsluitingen en belemmeringen van allerlei aard, door een bekrompen zucht naar winstbejag ten behoeve van staten, provincien, steden, enz. in het leven geroepen hadden haar tijd gehad. Het besluit, door den „Conseil exécutif provisoire" den 16den Nov. 1792 uitgevaardigd, bepaalde:

„Que les gènes et les entraves auxquelles jusqu'alors la navigation et le commerce avaient été exposés tant sur l'Escaut, que sur la Meuse, étaient directement