Page images
PDF
EPUB

biens qu'il possède, cum familiis et servis utriusque sexus, mancipiis, colonis, libellariïs (les emphyteotes), cartolatis, commendatis. La révolution est complète, l'homme libre est devenu un vilain.

་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་་

་་་་་་་་་་

CHAPITRE XI.

Comment on recommandait sa propriété.

Marculf nous a conservé la forme de la recommandation de la propriété ; c'était celle de

'Muratori, dicto loco.

2

Marculf, I, 13. Præceptum de Læseuverpo (de déguerpissement) per manum regis. Quicquid enim in præsentia nostra agitur, vel per manu nostra videtur esse transvulsum, volumus ac jubemus ut maneat in posterum robustissimo jure firmissimum. Ideoque veniens ille fidelis noster ibi, in palatio nostro, in nostra vel procerum nostrorum præsentia, villas nuncupantes illas, sitas in pago illo, sua spontanea voluntate nobis per festucam visus est leuseuverpisse, vel condonasse, in ea ratione si ita convenit, ut dum vixerit eas ex nostro permisso sub usu beneficio debeat possidere; et post suum discessum, sicut ejus adfuit petitio, nos ipsas villas fideli nostro illo plena gratia visi fuimus concessisse.

Quapropter per præsentem decernimus præceptum, quod perpetualiter mansurum esse jubemus, ut dummodo taliter ipsius illius decrevit voluntas quod ipsas villas in suprascripta loca nobis voluntario ordine visus est leuseu verpisse vel condonasse, et nos prædicto viro illo ex nostro munere largitatis, sicut ipsius illius decrevit voluntas, concessimus, hoc est, tam in terris, domibus, ædificiis, accolabus, mancipiis, vineis, silvis, campis,

[ocr errors]

l'aliénation solennelle. Le propriétaire se dévêtissait de la propriété et transférait la saisine au seigneur par le symbole ordinaire d'une baguette ou d'une touffe de gazon; puis il recevait immédiatement cette propriété à titre de bénéfice pour en jouir absque aliqua diminutione, usufructuario ordine. Mais comme, en s'assimilant au bénéficiaire, le recommandé se trouvait dans la position d'un usufruitier, il avait grand soin d'assurer à l'avance à ses descendans la succession du bénéfice, ce qui se faisait d'ordinaire en présentant son successeur au seigneur, qui l'acceptait par le même acte.

Ainsi, le plus souvent la recommandation n'apportait à la condition du petit propriétaire d'autre changement que de lui donner un patron territorial (senior); ce dont il s'appuyait d'ordinaire pour se soustraire à la justice et à la milice du comte, les deux grandes oppressions d'alors.

pratis, pascuis, aquis aquarumve decursibus, ad integrum quicquid ibidem ipsius illius portio fuit, dum advixerit, absque aliqua diminutione, de qualibet re usufructuario ordine debeat possidere, et post ejus discessum memoratus ille hoc habeat, teneat et possideat, et suis posteris aut cui voluerit ad possidendum relinquat. Et ut hæc auctoritas, etc.

CHAPITRE XII.

Des recommandations à l'Église.

«Notre fisc est appauvri, s'écrie Childebert, ›› nos richesses ont passé aux églises, l'honneur >> de notre couronne a disparu; ce sont les évê>>ques des cités qui en sont investis'. »

L'Église était la plus sûre et la plus douce protection: c'était la seule retraite respectée quand la guerre désolait le pays, le seul refuge assuré contre la persécution des grands, le seul abrioù les veuves fussent à couvert de la jalousie et de l'audace des Barbares, la seule école où se fût

conservée quelque lumière, en un mot le seul asile pour tout ce qui n'était pas soldat.

On donnait donc à l'Église son bien en toute propriété pour récompenser ou solliciter sa sainte tutelle, pour le salut de son âme 2,- pour ob

[ocr errors]

'Greg. Tur., VI, 46: Ecce pauper remansit fiscus noster; dives Ecclesia: divitiiæ nostræ ad ecclesias sunt translatæ. Nulli penitus nisi soli episcopi regnant; periit honor noster et translatus est ad episcopos. Hæc agens assidue testamenta quæ in ecclesiis conscripta erant plerumque dirupit, ipsasque patris sui præceptiones, etc.

2

Marculf, liv. II, form. 1, 2, 3, 4. Formula Goldastinæ,

tenir, par l'abandon du domaine, la nourriture. et le vêtement viagers. Souvent aussi on recommandait à l'Église sa personne et ses biens, position d'autant plus avantageuse que le gouvernement de l'évêque était plus doux que celui du comte et que moyennant une faible redevance on prenait part aux immunités de l'Église, c'est-à-dire à l'exemption d'une foule de redevances onéreuses et de l'impôt le plus oppressif de tous; je parle du service militaire'.

Polypticum Irminonis abbatis, p. 31, no 61. De alodo sancti Germani sito in pago Madriacensi. Quem alodum, id est villam quæ vocatur Nidalfa (Neauflete) pariter cum ecclesia dederunt sancto Germano ad luminaria Sigebertus, Hildumus, Fulcoldus, Dodo, Frannus, Berta ingenua femina. Isti homines fuerunt liberi et ingenui, sed quia militiam regis non volebant exercere tradiderunt alodos suos sancto Germano.

Deinceps vero post breve tempus propter amorem ac dilectionem ejusdem episcopi, seipsum cum omni bono suo quod tunc habuit, et post hæc adepturus erat, ad eamdem tradidit ecclesiam, et cum sacramento sicut proprius liddo merito debuit eidem ecclesiæ et episcopo fidelitatem fecit (Werimberthus). E contra vero episcopus in præsentia fidelium suorum clericorum et laicorum cum manu advocati sui tradidit eidem Werimbertho in beneficium hæc omnia quæ ipse tradidit, et insuper decimæ libras duas, et de servitio quod sibi deberet annuatim in circuitione sua de bonis abbatis Corbeiensis (Corvey) farris videlicet sigulis, hordeæ, avenæ et brasii libras II', nec non per singulos annos vini karradas II, si autem vinum defuerit, quod sæpe contingit, pro vino marchas II, sive argenti sive farris, et annuatim duas feras id est cervum et cervam unam, aut ipse capiat, aut ad capiendas det cuiqumque sibi placeat. Eo rationis tenore, ut ipse et uxor sua Hazucha traditum simul et acceptum usque ad finem vitæ illo

Cette facilité d'échapper au service militaire appauvrissait singulièrement l'armée franque; Lothaire, pour couper court au mal, ordonna aux recommandés de faire le service, et en cas de refus enjoignit aux comtes de saisir les biens mis sous la protection de l'Église'. Mais la faveur du clergé était si grande qu'elle prévalut sur ces sages dispositions; et en France comme en Alle

rum absque omni molestia et famulatu possideant et obtineant. Sciant insuper omnes quia idem Werinbraht hoc specialiter habet pactum, quod nullus episcopus, neque aliqua alia persona eum cogat ire in expeditionem aut ad curtem regalem. Si aliquis episcopus vel advocatus, quod absit, hanc illorum pactionem infringerit sive destruerit, cognoscant omnes Dei cultores quod hoc firmiter pepigerunt, ut libertatem et prædium et mancipia cum ceteris cunctis bonis suis sicut antea possederant, ita absque omni contradictione libere atque potestative possideant et retineant. Et ut hoc verius credatur hanc paginam ad memoriam et adgnitionem illius rei scriptam episcopus idem sigilli sui impressione signavit. Hujus rei testes: Wal, advocatus; Heinrich, Giselbrath, Abbo, Abbico, Athalbrath, Athalword, Hildilech, Ezo, Godefritz. De familia: Regil, Hedo, Eilhard, Ezo, Sicto, Fraric, Luidbrath, Gerard (an 1049). Mæser, Osnabrukische Gesch., tom. II, dip. 22, p. 241.

Hein., Corp. juris. Germ., p. 1220. Placuit nobis ut liberi homines, qui ad vitandam reipublicæ utilitatem, res suas ingeniose ecclesiis delegant ut quousque res ipsas possident, et hostes (l'ost) et reliquas publicas functiones faciant. Quod si jussas facere neglexerint, licentiam eos distringendi comitibus per ipsas res permittimus, non obstante immunitate, ut status et utilitas regni nostri hujusmodo adinventionibus non infirmetur. Voy. aussi Lex Salica Reform. Capit., ad omnes general., cap. 15. Canciani, II, p. 168 .

« PreviousContinue »