Page images
PDF
EPUB

10. Lex Alam. (codd. A) III, 1: Si quis homo aliquem persequens fugitivum, aut liberum aut servum, et ipse intra januas ecclesiae confugiens, nullus habeat potestatem vim abstrahendi de ecclesia nec eum infra januas ecclesiae occidendi, sed ex timore Dei honorem ecclesiae inpendat et sacerdotem ecclesiae interpellet pro servo suo, roget sibi eum reddere et donet legitimo wadio, ut illa culpa ille servus cessa habeat. Tunc ille presbyter reddat in pace servum domino suo.

Eichhorn

§ 52. Die Strafen und Bussen.

§§ 71, 76, 206 u. 207, Brunner II §§ 131-37, Schröder § 36 No. 1, v. Amira §§ 77-81, Gengler §§ 66-68; Gaupp, Ueber das Vergelds- und Bussensystem der alten lex Frisionum in: Germanistische Abhandlungen, 1853, S. 1 flg., Brunner, Abspaltungen der Friedlosigkeit, Duodezimalsystem und Dezimalsystem in den Busszahlen der fränkischen Volksrechte, in Forschungen, S. 444 flg. und S. 482 flg., Günther, Die Idee der Wiedervergeltung in der Geschichte und Philosophie des Strafrechts, I, 1889, S. 163 flg.

I. Die Strafen. 1. Beschränkung der Fehde. 2. Die Acht, in ihren einzelnen Rechtsfolgen Ausgangspunkt einer Reihe öffentlicher Strafen. 3. Friedensgeld (fredus) und Bannbusse (bannus).

1. Edict. Langob., Rothari 74: In omnis istas plagas aut feritas superius scriptas, quae inter hominis liberos evenerint, ideo majorem conpositionem posuimus quam antiqui nostri, ut faida, quod est inimicitia, post accepta suprascripta conpositione postponatur, et amplius non requiratur, nec dolus teneatur, sed sit sibi causa finita, amicitia manentem.

2. Lex Sal. LV, 2: Si corpus iam sepultum effuderit et expoliaverit et ei fuerit adprobatum, wargus sit usque in die illa quam ille cum parentibus ipsius defuncti conveniat et ipsi pro eum rogare debent ut illi inter homines liceat accedere. Et qui ei, antequam parentibus conponat, aut panem dederit aut hospitalitem dederit, seu parentes seu uxor proxima, DC dinarios qui faciunt solidos XV culpabilis iudicetur.

3. Fragm. 2 (Augustini, Pertz M. G. L. I S. 371): Octo genera penarum in legibus esse describit Tullius: bannum, vincula, verbera, talionem, ignominiam, exilium, mortem, servitutem. Quod horum est, quod in breve tempus pro cuiusque peccati quanta deprehenditur perpetratum, nisi forte talio; id enim agit, ut hoc paciatur quisque quod fecit. Unde illud est legis: Oculum pro oculo; dentem pro dente. Fieri enim potest, ut tam brevi tem

pore quisque amittat oculum severitate vindictae, quem tulit ipse alteri inprobitate peccati. vgl. hierzu Boretius, Die Kapitularien im Langobardenreich (1864) S. 191.

4. Lex Sal. L, 4: Quod si audire noluerit, praesens aut absens, tunc rachineburgii praecium, quantum valuerit debitus quod debet, hoc de furtuna sua illi tollant et de ipsa secundum legem quae debet, duas partes cuius causa est, tertia parte grafia frito ad se recolligat, si tamen fritus iam ante de ipsa causa non fuit solutus.

5. Cap. Saxon. (Karoli M., 797) 9: Item placuit, ut quandoquidem voluit domnus rex propter pacem [et propter faidam] et propter

maiores causas bannum fortiorem statuere una cum consensu Francorum et fidelium Saxonum, secundum quod ei placuerit, iuxta quod causa exigit et oportunitas fuerit, solidos sexaginta multiplicare in duplum, et solidos centum sive usque ad mille conponere faciat qui eius mandatum transgressus fuerit.

II. Die Bussen (compositiones). System. Hauptformen: Vergeld (weragelt, lëudi; Erbsühne und Magsühne) und Brüchte (faidus, satisfactio). Die dilatura (wirdira).

1. Lex Rib. (codd. A) LXXXV, 1: Si quis corpus mortuum, priusquam sepeliatur, expoliaverit, 100 solidos cum capitale et dilaturas multetur.

2: Si autem eum ex homo traxerit et expoliaverit, 200 solidos cum capitale et dilaturas culpabilis iudicetur, vel wargus sit, usque ad parentibus satisfecerit.

2. Lex Franc. Cham. XXXII: Si quis in sanctis reliquiis se periuraverit, manum suam perdat, aut eam redimat quarta parte de sua leode in dominico.

§ 53. Einzelne wichtigere Missethaten.

Eichhorn I §§ 71 u. 206, Brunner II §§ 138-46, Schröder § 36 No. 3, v. Amira §§ 73-76, Gengler § 69, Wilda, Das Strafrecht der Germanen, 1842, Osenbrüggen, Die Brandstiftung, 1854, Günther, Ueber die Hauptstadien der geschichtlichen Entwicklung des Verbrechens der Körperverletzung und seiner Bestrafung, 1874.

I. Verbrechen gegen das politische Gemeinwesen: Landes- und Hochverrath (seditio, infidelitas, harisliz).

II. Verbrechen gegen die Religion: Zauberei (maleficium), Vergiftung (veneficium), Meineid (periurium,) Walraub (sepulturae hominis mortui ruptio et corporis exspoliatio.

III. Verbrechen gegen Leib und Leben: Mord, Todschlag (homicidium), Körperverletzung (vulnera und ictus).

IV. Verbrechen gegen Freiheit und Ehre: Notzucht (manus violenta) und Frauenraub (raptus), Schmähung (convicium) und falsche Anklage (calumnia).

V. Verbrechen gegen das Vermögen: Brandstiftung (incendium), Diebstahl (furtum), Raub (rapina), Unterschlagung.

1. Constit. de Hispanis I, (Ludowici Pii, 815) 2: Ipsi vero pro maioribus causis, sicut sunt homicidia, raptus, incendia, depraedationes, membrorum amputationes, furta, latrocinia, alienarum rerum invasiones, et undecunque a vicino suo aut criminaliter aut civiliter fuerit accusatus et ad placitum venire iussus, ad comitis sui mallum omnimodis venire non recusent. Ceteras vero minores causas more suo, sicut hactenus fecisse noscuntur, inter se mutuo definire non prohibeantur.

4. Abschnitt. Das Privatrecht.

$ 54. Allgemeiner Charakter.

Eichhorn I §§ 45 u. 192, Brunner I § 15, v. Schulte § 136, Heusler I §§ 3 u. 9, Beseler System I § 1, Stobbe, Handbuch I § 1, v. BethmannHollweg IV §§ 1—10, Platner, Ueber die historische Entwicklung des Systems und des Charakters des deutschen Rechts, vorzugsweise des Privatrechts, I, 1852, II, 1854, Schmidt, Der prinzipielle Unterschied zwischen dem römischen und germanischen Rechte, 1853, v. Hahn, Die materielle Uebereinstimmung der römischen und germanischen Rechtsprinzipien, 1856, Ahrens, Juristische Encyklopädie, 1855, S. 517—45, Arnold, Cultur und Rechtsleben, 1865, Sohm, Fränkisches Recht und Römisches Recht in der S.-Z. f. RG. I, S. 1 flg.

I. Einheitliches Recht, kein Stammesrecht.

II. Zusammenhang des Privatrechts mit dem öffentlichen Recht.

III. Socialistischer Charakter des Privatrechts: Bestimmung der Rechtssätze für den Einzelnen nach Massgabe der Gesammtinteressen; vgl. z. B. Eigenthumsbeschränkungen, Grundbesitz der Familie, Berechnung der Verwandtschaft.

1. Lex Sal. XLV, 1: Si quis super alterum in villa migrare voluerit, si unus vel aliqui de ipsis qui in villa consistunt eum suscipere voluerit, si vel unus exteterit qui contradicat migranti ibidem, licentiam non habebit.

IV. Rechtssystematik.

[ocr errors][merged small]

§ 55. Das Familienrecht.

Eichhorn I §§ 52-56, 62b -64, 197, Schröder § 35 Nr. 5,

v. Schulte §§ 161-69, Zöpfl III §§ 80-87, Heusler I §§ 23-27, II §§ 130-73, Gengler §§ 52-59; Schröder, Geschichte des ehelichen Güterrechts in Deutschland, I, 1863, Sohm, Das Recht der Eheschliessung aus dem deutschen und kanonischen Rechte geschichtlich entwickelt, 1875, Trauung und Verlobung, 1876, Kraut, Die Vormundschaft I, 1885, II, 1847.

I. Die Munt als familienrechtlicher Grundbegriff. Munt (mundium=manus) eine Gewalt- und Schutzherrschaft über die Hausgenossen.

1. Form. Turon. 43: Dum et omnibus habetur percognitum, qualiter ego minime habeo, unde me pascere vel vestire debeam, ideo petii pietati vestrae, et mihi decrevit voluntas, ut me in vestrum mundoburdum tradere vel commendare deberem; quod ita et feci; eo videlicet modo, ut me tam de victu quam et de vestimento, iuxta quod vobis servire et promereri potuero, adjuvare vel consolare debeas, et dum ego in capud advixero, ingenuili ordine tibi servicium vel obsequium inpendere debeam et de vestra potestate vel mundoburdo tempore vitae meae potestatem non habeam subtrahendi, nisi sub vestra potestate vel defensione diebus vitae meae debeam permanere.

II. Eherecht. 1. Die Eheschliessung. Brautkauf (der Preis: widem, meta, mundium, pretium, nuptiale, dos). Verlobung und Trauung. Wirkungen beider Akte. Die Kebsehe. 2. Die Ehescheidung, nach fränkischem Recht freigegeben. 3. Das eheliche Güterrecht. Das Vermögen der Frau: Aussteuer (rhedo, ornamenta muliebria), Morgengabe (dos), Wittum (dotalitium), Errungenschafssantheil, verwaltet der Mann als Muntwalt. Nach Auflösung der Ehe Beisitzrecht des überlebenden Ehegatten.

consensu

1. Lex Sax. 43: Qui viduam ducere velit, offerat tutori precium emptionis eius, consentientibus ad hoc propinquis eius. Si tutor abnuerit, convertat se ad proximos eius, et eorum accipiat illam, paratam habens pecuniam, ut tutori eius, si forte aliquid dicere velit, dare possit, hoc est solidos 300.

2. Ed. Langob., Rothari 191: Si quis puellam aut viduam spunsata alterius rapuerit, sit culpabiles parentibus puelle, aut ad quem mundius de ea pertenit sold. noning entos, medietatem regi et medietatem parentibus puellae, id est patri aut fratri, aut qui proximi sunt; et mundium eius, si convenerit, faciat. Spunso autem, in cuius turpe aut derisiculum egit, conponat dupla meta

quantum dictum est in diae illa, quando fabola firmata fuerat; et amplius fidejussori aut raptori ab ipso spunso calumnia non generetur, sed sit sibi contemptus in ipsa dubla conpositiones poena.

3. Lex Burg. C: Quaecunque mulier Burgundia vel Romana voluntate sua ad maritum ambulaverit, jubemus, ut maritus ipse facultatem ipsius mulieris, sicut in ea habet potestatem, ita et de omnes res suas habeat.

4. Lex Thuring. 38. Qui ornamenta muliebria, quod rhedo dicunt, furtu abstulerit, in triplum conponat, delaturam 12 solidos et in freda similiter.

5. Lex. Rib. (codd. A) XXXVII, 1: Si quis mulierem disponsaverit, quidquid ei per tabularum seu cartarum instrumenta conscripserit, perpetualiter inconfulsum permaneat.

2. Si autem per series scripturarum ei nihil contullerit, si mulier virum supervixerit, 50 solidos in dude recipiat, et terciam de omne [re], quod simul conlaboraverit, sibi studiat evindicare; et quidquid ei in morgangaba traditum fuerit, similiter faciat.

3. Quod si ex his, qui conscripta vel tradita sunt, simul consumpserit, nihil requirat.

6. Lex Sax. 47: Dotis ratio duplex est: Ostfalai et Angarii volunt, si femina filios genuerit, habeat dotem, quam in nuptiis accepit, quamdiu vivit, filiisque dimittat; si vero filii matre superstite moriuntur, ipsaque post obierit, dotem proximi eius in hereditatem accipiant; si autem filios non habuerit, dos ad dantem si vivit revertatur, si defunctus est ad proximos heredes eius. Apud Westfalaos: postquam mulier filios genuerit, dotem amittat; si autem non genuerit, ad dies suos dotem possideat, post decessum eius dos ad dantem vel, si deest, ad proximos heredes eius

revertatur.

48: De eo quod vir et mulier simul conquisierint mulier mediam porcionem accipiat; hoc apud Westfalaos; apud Ostfalaos et Angarios nihil accipiat, sed contenta sit dote sua.

7. Lex Burg. LXII, 1: Filius unicus, defuncto patre, tertiam partem facultatis matri utendam relinquat; si tamen maritum alterum non acceperit. Nam si ad alias nuptias transierit, omnia perdat.

2. Dotem sane suam, quam a marito suo acceperat, quamdiu vixerit utatur, filio proprietate servata.

8. Lex Alam. (codd. B) LV: Si quis liber mortuus fuerit et reliquit uxorem sine filiis aut filiabus, et de illa hereditate exire voluerit, nubere sibi alio coaequali, sequatur eam dotis legitima, et quidquid parentes eius legitime plagitaverint, et quidquid de sede paterna secum adtulit, omnia in potestate habeat auferendi, quod

« PreviousContinue »