Page images
PDF
EPUB
[ocr errors]

quae sola omnibus honoribus et publico religionis exercitio gaudebat, dum ii, qui alia dogmata acceperant, domesticae tantum devotionis jus habebant. Cultus libertas ergo saeculo 170 non plene exstabat, conscientiae vero omnino 1. Civitas ipsa erat Reformatae religionis et Ordinibus Provincialibus, quibus summum imperium erat in saecularibus, competebat etiam jus majestaticum circa sacra, quod interdum in sacra porrectum est.

Sed saeculo 180 principia illa mitigata sunt, quum aliis, tum magno numero peregrinorum undique hic confluentium. Leges duriores erant quam usus; et religionis libertas indies major facta est. In omnibus libris, etiam in cathedra professorali 2 docebatur religionis libertatem et

usque ad 1651 J. A. JOLLES, Disp. jurid. de varia libertatis sacrorum in patria nostra conditione. Amst. 1837.

Tolerantia religiosa nata est in patria nostra. V. CHALYBAEUS, o. c. II pag. 577. LOCKIUS suum librum de tolerantia scripsit post tractatum theologico-politicum SPINOSAE.

1 Placatum 3 Julii 1619 Ord. Gen. contra Remonstrantes: "Verklarende niet te min klaer en wel expresselick onze meyninge "noyt geweest te zijn, of oock noch niet te zijn, dat yemand van alle "de Inwoonders van de Landen zal mogen worden geinquieteerd over sijn "particulier gevoelen ofte conscientie, ofte over sulcke ordre, verklaringe "ofte oeffeninge, als hij in sijn eygen huys ofte voor sijn eygen huysge"zinne, in stilheyt, sonder bijeenkomsten van anderen van buyten, met "voorlezen, singen ofte vermanen zal willen doen: Maar dienaengaende "genieten zullen de vrijheyt van conscientie, tot noch toe in deze landen "gemainteneert."

[ocr errors]

"Quodsi jam Reipublicae leges fundamentales permitterent, ut omnes "aequo inter se jure gauderent, etiam respectu munerum reipublicae "obeundorum, tunc felicior omnino foret hic reipublicae status, quam ille "ubi dominatio sacra primas tenet. E re civitatis et ipsius quoque re"ligionis est, honestissimos homines, qui in cultu Dei suum et non alie"num sequuntur judicium, honoribus Reipublicae gerendis haud indignos "declarari; nam inde fieri potest, ut minus honesti, qui privilegiatam

aequalitatem tam Civitati quam religioni prodesse. Haec doctrina fructus tulit et, quum philosophorum theoriae Conversione Gallica vitam acceperant, nostrates etiam maximo concursu ab imperio libertatem religionis petiverunt, quae anno 1795 sancita est, quum plurimi imbuti essent, novis illis doctrinis nempe: Ecclesiam non amplius a Civi tate regendam, sed privatam esse societatem; omnes sectas aequales esse, quum Civitas ipsa nullius sit religionis; religionem tamen tuendum, quae quieti publicae et moribus socialibus faveat.

Libertas et aequalitas primas tenuerunt. Ita Conventus nationalis, qui separationem Ecclesiae a Civitate pronuntiaverat, lege 10 Augusti 1796 vetuit religionis exercitium extra templa, quin et ne in publicum prodirent Ecclesiatici vestimentis sacris induti, neve tinnitu populus ad templa vocaretur: “omdat het tegen de gelijkheid streed, iets van "dit alles langer aan één genootschap bij uitsluiting toe te "laten; omdat gewigtige redenen verboden hetzelve algemeen ❝te vergunnen; en omdat de noodzakelijkheid van dit alles "door het gansche Land op een eenparigen voet te regelen, "vorderde, dat dit besluit van ons kwam." Ita etiam a. 18 Jurium et Officiorum hominis in proposita constitutione anni 1797 plenam religionis libertatem sanciebat: "de 'Maatschappij, eerbiedigende de bekentenis aan het be"staan van een Opperwezen, en den heilzamen invloed hier"van op deugd en goede zeden, handhaaft de vrijheid van

"tantum simulant religionem, quo muneribus publicis obeundis apti cen"seantur, honestissimis civibus, qui conscientiam ducem habent, praeferan"tur. Inde salus reipublicae minime obtinetur. Et quoque hoc modo verae "religioni parum consulitur: sic enim ipsi Ecclesiae privilegiatae multi ob"truduntur hypocritae."

[ocr errors]

Ita F. A. VAN DER MARCK Lect. Acad. Fasc. 3 (Lingae 1776) in Praef. Pag. 21, sqq. Docuit Gruningae. Vide VREEDE, De Regering en de Natie van 1672-1795, Pag 106, 108.

"een ieder, om God naar de overtuiging van zijn hart te "dienen en verleent aan allen te dezen opzigte zekerheid "en bescherming."

Ut etiam Art. 742 et 743 ejusdem rogationis:

"De Kerk is afgescheiden van den Staat, en er zijn geene "burgerlijke voor- of nadeelen aan de belijdenis van eenigen "Godsdienst gehecht. Alle inrigtingen, ter bevordering van "godsdienst, deugd en goede zeden, en alle genootschap"pen, die hier toe strekken, staan onder gelijke bescher"ming der wet." Porro bona ecclesiastica post 1581 acquisita (non publice administrata a. 748), singulis ecclesiis in dominium tradebantur (a. 745): caetera publicabantur (a. a. 746, 747). Nullius cultus ministri publice sustentabantur (a. 744); Reformati vero quamdiu viverent stipendia et pensiones accipiebant (a. a. 749, 750, 751). Religionis exercitium tantum in templis foribus apertis permittebatur (a. 753), vetabatur vero cum signis vel vestimentis religiosis vel ecclesiasticis in publicum prodire (a. 754).

Rogatio illa igitur plenam religionis libertatem sanciebat, sed plerisque displicuit, tamquam foederalismo et pristino statui favens; non ergo in legem conversa est. Constitutio vero democratica anni 1798 eandem doctrinam, quod ad argumentum nostrum, continebat. In universalibus principiis articulus 19 haec dicit:

"Elk burger heeft vrijheid om God te dienen naar de "overtuiging van zijn hart. De Maatschappij verleent ten "dezen opzigte aan allen gelijke zekerheid en bescherming; . "mids de openbare orde, door de wet gevestigd, door "hunnen uiterlijken eerdienst nimmer gestoord worde." et a. 20:

1 Haec verba usque ad nos pervenerunt.

2 Fere eadem verba ac a. 18 rogationis anni 1797.

2

"Geene burgerlijke voordeelen of nadeelen zijn aan de "belijdenis van eenig kerkelijk Leerstelsel gehecht” 1.

Eadem placita haec constitutio continebat ac rogatio superioris anni de ministris ecclesiae non publice alendis 2, de cultu non nisi intra muros exercendo, de vestimentis religiosis non publice gerendis (a. 21, 22, 23). Bona, unde antea pensiones solvebantur, adhibebantur ad pueros educandos et egenos alendos (art. add. 4); caetera in dominio manebant ecclesiarum (art. add. 5). Templa Reformatorum, quorum ipsi impensas non tulerant, emere poterat numerosior Secta cujusque oppidi, turribus exceptis, quae in dominio manebant Civitatis (art. add. 6). Haec' igitur constitutio, plane Gallica, totidem verbis libertatem religionis et separationem Ecclesiae a Civitate sancivit. Sed respublica Batava impulsum accipiens a potentiore sorore et socia non dudum hac constitutione uti potuit, postquam in Gallia effrena democratia fuerat compressa, et jam anno 1801 nova constitutio infelici nostrae civitati data est. Principium libertatis religiosae tamen immutatum stetit:

3

"Alle kerkgenootschappen," ita audiebant aa. 11 et 14, "welke ter bevordering van deugd en goede zeden een "Hoogst Wezen eerbiedigen en hulde doen, genieten gelijke "bescherming der wetten. Ieder kerkgenootschap belijdt "zijne gevoelens openlijk, en vergunt aan een iegelijk den "vrijen toegang tot zijne bijeenkomsten. Geene uitslui

1 Vide a. 742 rogationis anni 1797.

2 Cum eadem exceptione quod ad ministros religionis Reformatae (art. additis 1-3).

3 Quamquam ecclesiastici incapaces erant quibusdam juribus politicis (a. 13 c et 33 b).

4 Vide a. 743 rogationis anni 1797.

"tende Burgelijke voorrechten zijn aan eenige Godsdien"stige geloofsbelijdenis verbonden” 1.

Non tamen Civitas sine ulla religione (atheista) erat, nam omnes cives socii esse debebant confessionis cujusdam (a. 12) 2, quod non plane congruebat cum plena religionis libertate, nam tunc etiam licere debet nullius esse religionis. Quod ad bona ecclesiastica, omnia manebant eo statu, quo fuerant per annum 1800. Quaeque ecclesia sustentabat ministros (a. 14).

3

suos

Sed neque haec constitutio vitalis fuit. NAPOLEONTI IMperatori forma democratica nostrae etiam reipublicae displicuit et novam praecepit constitutionem cum uno sed eligibili gubernatore.

Sed licet formae politicae mutatae sint, mansit tamen principium illud libertatis in religiosis, unde patet quam verum et lautum sit. Haec constitutio anni 1805 a. 4 haec praecepit:

"Er bestaat geene Heerschende Kerk. Het gouverne"ment verleent gelijke bescherming * aan alle kerkgenoot

4

1 Vide a. 742 rogationis anni 1797 et a. 20 constitutionis anni 1798. 2 Quod constitutio anni 1798 tantum admonuerat dicens a. 8 princ. "gener: "De eerbiedige erkentenis van een Albesturend Opperwezen versterkt "de banden der Maatschappij, en blijft iederen Burger ten duurste aan"bevolen."

3 Civitas vero pergebat pensiones solvere Reformatis, donec haec materies bene ordinata fuisset (a. 14). Quod vero nullum erat privilegium illius confessionis, sed retributio justa pro publicatione bonorum ecclesiasticorum, unde antea ministri solvebantur, constitutione anni 1798 sancita. Non igitur hoc placitum cum aequalitate omnium religionum pugnabat: alia quaestio est an bene congrueret cum separatione Ecclesiae a Civitate a. 27 ecclesiasticos incapaces statuens publicis officiis et honoribus, ut a.a. 13 c. et 33 b. coust. 1798.

4 Vide a. 743 (rog. 1797) et a. 11 (const. 1801).

« PreviousContinue »