Page images
PDF
EPUB

Die Dominicaner klagten in Rom 23): Leo X, der die Sache

tollit peccata mundi, ecce qui solus implet legem pro vobis. Hoc suavissimum nuncium cum audierit conscientia peccatrix, reviviscit, jam nec mortem formidat, neque infernum. Ideo qui poenas adhuc timent, nondum audiverunt Christum, nec vocem Evangelii, sed vocem potius Mosis. Ex hoc itaque Evangelio nascitur vera gloria Dei, dum docemur, non nostris operibus, sed gratia miserentis Dei in Christo impletam legem et impleri; non operando sed credendo, non Deo aliquid offerendo sed ex Christo omnia accipiendo et participando. Wie er die Infallibilität des Papstes läugnet, so auch dessen weltliche Gewalt, f. Concl. 80. p. 297: Id ego vehementer admiror, quisnam illam glossam invenerit primus, quod duo gladii significent unum spiritualem (non ut Apostolus vocat, scil. gladium Spiritus, verbum Dei), alium materialem, ut sic Pontificem utraque potestate armatum nobis non patrem amabilem, sed quasi tyrannum formidabilem faciant, dum nihil nisi potestatem undique in eo videmus. Dagegen noch Concl. 69. p. 290. Auctoritati papali in omnibus cum reverentia credendum est. Qui enim potestati resistit, resistit Dei ordinationi. Auch das Fegfeuer glaubt er noch Concl. 15 p. 215: Quae ideo dico, ne Pighardus haereticus (die böhmischen Brüder) in me sibi videatur obtinuisse, purgatorium non esse, quia locum ejus ignotum esse confiteor. Mihi certissimum est, purgatorium esse. Unrichtig meynt Löscher S. 301, daß er im Schreiben in der Erkenntniß zugenommen habe, und Concl. 18. p. 225. das Fegfeuer läugne: er sagt nur daß die Gründe der Gegner dafür, purgatorium non esse merendi locum, gegen das Fegfeuer überhaupt seyen. — Concl. 89. p. 301: Ecclesia indiget reformatione, quod non est unius hominis Pontificis, nec multorum Cardinalium officium, sicut probavit utrumque novissimum Concilium, sed totius orbis, imo solius Dei. Tempus autem hujus reformationis novit solus ille, qui condidit tempora.

[ocr errors]

23) Hochstraten hatte in s. Apologia ad Sanctiss. Leonem Papam X ac D. Maximilianum Imp. Colon. 1518. 4. auch Luthers auf

als ein bloßes Mönchsgezånk betrachtete 24), ließ zwar Luthern vorladen 25), wurde aber durch Rücksicht auf den Churfürsten von Sachsen, Friedrich den Weisen, welchen er für die bevorstehende römische Königswahl seinen Absichten geneigt zu machen wünschte, leicht bewogen, seinen Cardinallegaten Cajetanus in Augsburg zu beauftragen, den neuen Keher zur Ruhe zu bringen 26). Indeß dieser, vor welchem Luther im

seine Weise gedacht, s. Lutheri scheda contra Hochstratanum Jul. 1518) T. I. lat. Jen. f. 116. Löscher II, 323: sanguinaria sua lingua ad caedem et fraternam perniciem anhelans, monet optimum Pontificem Leonem X, ut non agnino et christiano, sed leonino et furiali animo exurgat.

24) Nach des Zeitgenossen Matteo Bandello, Bischofs v. Agen, Berichte (Novelle. Lucca 1554 ff. Th. 3 im Vorworte zur 25ten Novelle) erwiderte Leo anfangs denen, die ihn zum ernstern Einschreiten gegen Luther aufforderten, che Fra Martino fosse un bellissimo ingegno, e che coteste erano invidie fratesche. Dagegen schrieb er schon Non. Febr. 1518 dem Gabriel Venetus, indem er ihn zum Promagister Ord. Augustinianorum Eremit. ernannte (s. P. Bembi Epistolae nomine Leonis X scriptae lib. XVI. no. 18. p. 379): Volo te eam curam suscipere, ut Martinum Lutherum, tuae societatis sacerdotem, quem scire te existimo in Germania novas res moliri, nova dogmata nostris populis tradere, quibus utantur, ab incoepto, si potes, revoces auctoritate ea, quam tibi præfectura dat. Id si celeriter feceris, non erit puto difficile modo natam flammam extinguere. Parva enim omnia atque surgentia paulum magnos vehementesque impetus non sustinent. Sin differes, et malum vires sumpserit, vereor ne, cum velimus adhibere incendio remedia, non possimus.

25) Löscher II, 309 ff. 372 ff.

26) Päpstl. Breve an Cajetan v. 27ten Aug. T. I. lat. Jen. f. 181. Löscher II, 437. Der Auftrag war: Mandamus, ut dictum Lutherum haereticum ad personaliter coram te comparendum, invocato ad hoc tam carissimi in Christo filii nostri Maxi

[ocr errors]

October 1518 in Augsburg erschien, vermogte den geringen Mönch weder durch Freundlichkeit noch durch Drohungen zu beugen 27): vielmehr appellirte der lettere a Papa non bene informato ad melius informandum 28), und ließ, als von Rom aus die ganze Ablaßlehre, wie sie sich bis dahin entwidelt hatte, durch eine Bulle 29) bestätigt wurde, eine Appel

miliani Rom. Imp. electi, quam reliquorum Germaniae Principum brachio cogas atque compellas, et eo in potestate tua redacto, eum sub fideli custodia retineas, donec a nobis aliud habueris in mandatis, ut coram nobis et Sede apostolica sistatur. Ac quodsi coram te sponte ad petendum de hujusmodi temeritate veniam venerit, et ad cor reversus poenitentiae signa ostenderit, tibi eum ad unitatem sanctae matris Ecclesiae benigne recipiendi concedimus facultatem. 27) Berichte über die Augsb. Handlung 1. in Luthers Briefen, von Augsburg aus an Spalatin und an Carlstadt geschrieben, b. de Wette I, 142 ff. 2. ausführlicher in dessen Briefe an den Churf. Friedrich v. 19ten Nov. Ebend. 174. 3. Desf. Acta apud Dom. Legatum Apostolicum Thom. Cajetanum Augustae ann. 1518 in Octobri, gem. Actc Augustana genannt, noch 1518 herausge= geben (über 3 verschiedene Ausgaben ders. s. Riederers Abhandlungen 3tes Stück. S. 362) in T. I. lat. Jen. fol. 185. 4. Längerer Bericht der Handlung D. M. e. für Thoma Cajetano (von Spalatin) im Iten Jen. deutschen Theile. Bl. 108. b. ff. stellung aller Berichte und Acten in Luthers Werken XV, 636 ff.

Zusammen

von Walch.

28) Appellation v. 16ten Oct. T. 1. Jen. p. 193. b. bey Löscher.

[blocks in formation]

29) V. 9ten Nov. T. 1. Jen. f. 203. b. b. Löscher. II, 493. Dagegen hat fie in Hottingeri hist. eccl. saec. XVI. T. III. p. 180 das Datum Cal. Jan. 1518. Luther wurde nicht darin genannt, sondern nur gegen die errores, welche von nonnullis Religiosis in Deutschland über den Ablaß verbreitet wären, damit künftighin niemand ignorantiam doctrinae Rom. Ecclesiae circa hujusmodi indulgentias vorwenden könne, festgestellt, Romanum Pontifi

lation vom Papste an ein allgemeines Concilium folgen (in Wittenberg d. 28ten Nov. 1518) 30). Dem kühnen Streiter äußerte sich lange die Theilnahme nur in Lauten des Schreckens und der Abmahnung 31): allmählig erst wagten sich auch

cem

potestate clavium, quarum est aperire tollendo illius in Christifidelibus impedimenta, culpam scil. et poenam pro actualibus peccatis debitam, culpam quidem mediante sacramento poenitentiae, poenam vero temporalem pro actualibus peccatis secundum divinam justitiam debitam mediante ecclesiastica indulgentia, posse pro rationalibus causis concedere eisdem Christifidelibus, sive in hac vita sint, sive in Purgatorio, indulgentias ex superabundantia meritorum Jesu Christi et Sanctorum, ac tam pro vivis quam pro defunctis— thesaurum meritorum Jesu Christi et Sanctorum dispensare, per modum absolutionis indulgentiam ipsam conferre, vel per modum suffragii illam transferre consuevisse. Ac pro

[ocr errors]

pterea omnes tam vivos quam defunctos, qui veraciter omnes indulgentias hujusmodi consecuti fuerint, a tanta temporali poena secundum divinam justitiam pro peccatis suis actualibus debita liberari, quanta concessae et acquisitae indulgentiae aequivalet.

30) T. 1. Jen. p. 205. b. Löscher. II, 505.

31) Luther erzählt in s. Auslegung von Psalm 118, 9 (b. Walch. V, 1713): "Da ich zum ersten das Ablaß angriff, und alle Welt die Augen aufsperrete, und sich ließ dünken, es wäre zu hoch angehaben, kamen zu mir mein Prior und Subprior, aus dem Ze= tergeschrey bewegt, und furchten sich sehr, baten mich, ich sollte den Orden nicht in Schande führen, denn die andern Orden hüpften schon für Freuden, sonderlich die Prediger, daß sie nicht allein in Schanden steckten, die Augustiner müßten nun auch brennen und Schandträger seyn. Da antwortet ich: lieben Väter, ists nicht in Gottes Namen angefangen, so ists bald gefallen; ists aber in sei= nem Namen angefangen, so lasset denselbigen machen." Staupik schrieb den 14ten Sept. 1518 aus Salzburg an Luther, als der= selbe nach Augsburg berufen war (Löscher II, 445): quid hodie

beyfällige Stimmen hervor, insbesondere unter den Humanis ften 32), und den Wittenbergischen Collegen und Mitbür

praeter crucem te maneat non video quicquam. In foribus, ni fallor, est sententia, ne quis inconsulto Pontifice scrutetur Scripturas, ad inveniendum se quod utique Christus ut fieret jussit. Paucos habes patronos, et utinam non sint occulti propter metum adversariorum. Placet mihi, ut Vittembergam ad tempus deseras, meque accedas, ut simul vivamus moriamurque.

32) Wie dieselben natürliche Bundesgenossen Luthers waren, erhellet eben so wie die eigenthümliche Stellung des Erasmus zur Refor= mation aus des Legtern ad Lutherum epist. dd. 30 Maji 1519 (Erasmi epistt. T. I. Ep. 427): Nullo sermone consequi queam, quas tragoedias hic excitarint tui libelli: ne adhuc quidem ex animis istorum revelli potest falsissima suspicio, qua putant tuas lucubrationes meis auxiliis esse scriptas, meque hujus factionis, ut vocant, vexilliferum esse. Existimabant quidam sibi datam ansam, qua et bonas literas opprimerent, quas capitaliter oderunt, velut offecturas majestati theologicae, quam multi pluris faciunt quam Christum. Habes in Anglia, qui de tuis scriptis optime sentiant, et sunt hi maximi. Sunt et hic, quorum est eximius quidam, qui tuis favent. Ego me quod licet integrum servo, quo magis prosim bonis literis reflorescentibus. Et mihi videtur, plus profici civili modestia, quam impetu. Sic Christus orbem

in suam ditionem perduxit: sic Paulus judaicam legem abrogavit, omnia trahens ad allegoriam. Magis expedit clamare in eos, qui Pontificum auctoritate abutuntur, quam in ipsos Pontifices: idem de Regibus faciundum censeo. Scholae non tam aspernandae sunt, quam ad studia magis sobria revocandae. De rebus receptioribus, quam ut subito possint ex animis revelli, disputandum est argumentis densis et efficacibus potius quam asseverandum. Quorundam virulentas contentiones magis conducit contemnere quam refellere. Ubique cavendum, ne quid arroganter aut factiose loquamur, facia

musve:

sie arbitror gratum esse spiritui Christi. Interea

« PreviousContinue »